काठमाडौंजस्तै छ रुकुमकोट, तर...

काठमाडौंजस्तै छ रुकुमकोट, तर...
चँरैतिर पहाडले घेरेको समथर फाट अनि बीचमा मनोरम रुकुमकोट वस्ती । उत्तरतिर सेताम्मे सिस्ने हिमाल, उसैको काखबाट रुकुमकोट हुँदै अवीरल बग्ने भेरी नदी । रुकुमकोटको काखमा कमलताल, छिपी दहलगायतका स-साना तालहरू र रुकुमगाडको हाहाहुहु । यही हो, रुकुमकोटको परिचय ।
रुकुमको सदरमुकाम खलङ्गादेखि ८ कोष उत्तरमा पर्ने रुकुमकोट प्रकृतिको खानी नै हो । बूढापाकाहरू यसलाई कान्छो नेपाल भन्ने गर्दछन् । अर्थात् अर्को काठमाडौं उपत्यका । उहिल्यै नेपाल अर्थात् काठमाडौं जानेहरूले 'कस्तो छ काठमाडौं ?' भन्दा 'रुकुमकोटजस्तै' भन्थे रे ! त्यसैले त अहिलेसम्म यहाँका गाउलेहरू भन्छन्, 'हामी कान्छो नेपालका बासिन्दा ।' तर काठमाडौंमा परिवर्तन भइरहादा कान्छो नेपाल भने प्रकृतिको मनोरम सौगात लिएर विकासको प्रतीक्षामा छ । चारैतिर घेरेको पहाडमा मौसमअनुसार फुल्ने कमल, लालिगुराँस, पैंयु, टिम्मुरलगायतका हजारौं फूलले यो गाउँको शोभा कहिल्यै नष्ट हुन दिादैनन् । सधैं हरियो घुम्टो ओढेर छातीमा हजारौं फूल फुलाउनु यहाँको विषेशता हो । त्यसैले होला सायद रुकुमकोट-३ रुकुमका ५० वर्षीया कृष्णबहादुर ओलीलाई रुकुमकोट सधैं दुलहीझैं लाग्छ रे !
रुकुमकोटको त्यही पाखामा कयौं प्रेम र प्रेमिकाका जोडीले घाँस-दाउरा बनाउँदाबनाउँदै प्रेम साटे होलान् । कतिले जीवनको इहलिला त्यहीा पहाडमा समाप्त गरे होलान । तर रुकुमकोट कहिल्यै जीवन्त हुन सकेन । जनयुद्धको समयमा छापामारको आश्रयस्थल बनेर नेपालको क्रान्तिमा महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्‍याएको रुकुमकोटलाई नयाँ नेपालले पनि नसम्झादा निरासाको बादल रुमल्लिएको देखिन्छ । स्थानीय वृद्ध समाजसेवी गम्भीर थापा भन्नुहुन्छ- 'कति नेताले रुकुमकोटलाई पर्यटकीयस्थल बनाउँछौ भने । तर भोट बटुल्नेबाहेक केही गरेनन् । अब नयाँ नेपालमा केही हुन्छ कि भनेर प्रतीक्षामा बसेकाछौं ।'
रुकुमकोटबाट केही दूरीमा रहेको देउराली ओढार, अाध्यारे गुफा पनि यहाँका पर्यटकीय सम्भावना बोकेका स्थानहरू हुन । 'तर के गर्ने माल पाएर चाल नपाएपछि । नेपालको सरकारले कहिल्यै हेर्दैन', यहाँका बासिन्दा यस्तै गुनासो गर्छन् ।
यहाँका पाखापखेरा विभिन्न जातिका बोटविरुवा र पशुपन्छीहरूको त खानी नै भने पनि हुन्छ । स्थानीय वुद्धिजीवी चेतराम नेपाली भन्नुहुन्छ- 'यहाँ काफल, टुसा, टिम्मुर र कमलको स्वादले जो कोहीलाई लोभ्याउँछ । सदरमुकामबाट रुकुमकोट पैदल वा घोडाको यात्रा पनि धेरैलाई रमाइलो नै लाग्छ । नलागोस् पनि कसरी ? भेरीको तिरैतिर मनोरम दृश्यहरू अवलोकन गर्दै हिाडेपछि ।
बाटामा पाइने चिउरी, लालुपाते तथा अनेकौं प्राकृतिक फूल र स्थानीय बजारमा पाइने दही र केराको स्वादले ठूलै थकान पनि मेटिन्छ । भलखोलाको माछा, घिउ र भात त झन् यस बाटोमा हिाड्नेका लागि अविष्मरणीय खाना नै हो । त्यति मात्रै होइन, घरमा आउने साँझका पाहुनालाई देवता सम्झेर ढिाडो र दही खुवाउने र निःशुल्क सुत्ने व्यवस्था गर्ने यहाँको चलन मानवताको सजीव उदाहरण हो । 'हामी त पर्यटकको सेवा गर्छौं हजुर, आउने पो आउनुपर्‍यो ।', यहाँका बासिन्दाको यो बोलिले पर्यटकको तीव्र स्वागत गरिरहेको छर्लङ्ग हुन्छ ।
जीवनका उकालीओरालीमा रुकुमकोटको यात्रा गर्ने जो कोहीलाई पनि दोहोर्‍याउन बाध्य पार्छन्, यहाँको सौन्दर्य मनोरम स्थल र डााडाकााडा तथा पहाड, कुना, कन्दरा, हरियाली र सधैं मुस्कुराइरहने फूलहरूले । ५२ पोखरी र ५३ टाकुरी रहेको यहाँको कान्छो नेपाल संरक्षणको अभावमा झन पछि झन् ताल पुरिादैजाँदा लोपोन्मुख अवस्थामा रहेको छ । पर्यटकीय विकास र लोपोन्मुख तालको संरक्षण गर्नसके यसले कोल्टे फेर्न सक्ने यहाँका बासिन्दाको भनाइ छ ।
- गणेश स्रोत : जनादेश