अठार वर्षबित्दा पनि आएन सहयोग

रुकुम/रास-
'सर हाम्रो विद्यालयलाई सहयोग गर्नुपर्‍यो, अब हामी आफैं पैसा उठाएर बालबालिका पढाउन सक्ने अवस्थामा छैनौं,' यो भनाइ कुनै दातृनिकायको अफिसमा भनिएको होइन । स्थलगत अनुगमनमा हिँडेका स्थानीय विकास अधिकारी र जिल्लास्थित राजनीतिक दलका प्रतिनिधिसमक्ष एकै स्वरमा सहयोगको आग्रह गरे साखँ सात क्वाम्म गाउँका स्थानीयवासीले ।

कक्षा ४ सम्म सञ्चालित साइकुमारी प्राविलाई २०४७ सालमा जिल्ला शिक्षा कार्यालय रुकुमले सञ्चालन अनुमति दिएको हो । तर, हालसम्म कुनै सहयोग नगरेकाले विद्यालय बन्द हुने अवस्थामा पुगेको स्थानियवासीको दुखेसो छ । 'सदरमुकाम नजिकको विद्यालयमा त राज्यको ध्यान पुगेको छैन भने विकट ठाउँका विद्यालयको अवस्था झन् के होल्ाा -' स्थानीयवासीको गुनासो सुनेपछि स्थानीय विकास अधिकारी र राजनीतिक दलका प्रतिनिधिले गम खाए ।

'विद्यालय खोल्न अनुमति दिएको १८ वर्षभइसक्यो, तर न त सरकारले शिक्षक दरबन्दी दियो, न कुनै राहत नै । बारम्बार सहयोगका लागि आग्रह गरे पनि सहयोग भएको छैन,' स्थानीय बलबहादुर गिरीले दुखेसो गरे । कसैले सहयोग नगरेपछि छोराछोरी पढाउन गाउँमै पैसा उठाएर दर्ुइ शिक्षक राखेर हालसम्म चलाएको उनले बताए । जिल्ला शिक्षा कार्यालय रुकुमले भने सो स्थानमा विद्यालय छ भन्नेसमेत थाहा नभएको जनायो ।

बजेट अभावले ँरुकुम उज्यालो’ अलपत्र

कान्तिपुर संवाददाता


काठमाडौं, एक वर्षभित्र रुकमका सबै घरमा उज्यालो पुर्‍याउने सरकारको बहुचर्चित कार्यक्रम बजेट अभावमा अलपत्र भएको छ ।
माओवादी सरकारले रुकुमका ३५ हजार घरलाई विद्युत् प्राधिकरणको ग्रीड, लघु जलविद्युत्, सोलार, वायु ऊर्जा गरी सबै वैकल्पिक उपायद्वारा विद्युतीकरण गर्ने घोषणा गरेको थियो ।

विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयअन्तर्गतको वैकल्पिक ऊर्जा प्रवर्द्धन केन्द्रले सञ्चालन गर्न लागेको यो कार्यक्रमका लागि करिब २५ करोड रुपैयाँ अपुग भएको संयोजक भरतराज पौडेलले बताए ।

जिल्ला विकास समिति, केन्द्र, तत्कालीन वातावरण, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालय हुँदै अर्थमा प्रस्ताव पुगेको थियो । निर्णय हुनै लागेका बेलामा तत्कालीन प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले राजीनामा दिएपछि अर्थमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईले स्वीकृत नगर्दा कार्यक्रम अहिले अलपत्र परेको स्रोतले बतायो । तत्कालीन माओवादी सरकारका अरू मन्त्रीहरूले भने अघिल्लो मिति राख्दै महत्त्वपूर्ण निर्णय गरेका थिए ।

डेनमार्क, नर्वे सरकारको 'ऊर्जा क्षेत्र सहयोग कार्यक्रम' -इस्याप), राष्ट्रसंघीय विकास कार्यक्रम र विश्व बैंकको सहयोगमा सञ्चालित ग्रामीण ऊर्जा कार्यक्रमबाट करिब ६० करोड रुपैयाँ, जनश्रमदान, रुकुमका गाविस र जिविस सबै गरेर खर्च जुटाउँदा पनि रकम अभाव भएको हो । यो कार्यक्रमको अनुमानित कूल लागत एक अर्ब रुपैयाँ छ ।

रुकुमका कुल घरधुरीमध्ये ३० हजारलाई लघु तथा साना जलविद्युत्मार्फत उज्यालो पुर्‍याउने योजना छ । लघु जलविद्युतका लागि केन्द्रले १ सय १४ वटा योजनाको विस्तृत अध्ययन गरिसकेको थियो । तीमध्ये २५ वटा योजना केन्द्रको प्राविधिक समितिले मूल्यांकन गरिसकेको छ । दोस्रो चरणको विस्तृत अध्ययनका लागि केन्द्रका प्राविधिकहरू रुकुम पुगेका छन् ।

जिल्लामा २५ वटा उपभोक्ता समितिहरू जलस्रोत समितिमा दर्ता भएर कामका लागि तयारी अवस्थामा रहेको पौडेलले बताए ।

बाँकी ५ हजार घरलाई सोलार तथा वायु ऊर्जाबाट विद्युत् आपूर्ति गरिने कार्यक्रम छ । वायु ऊर्जा जिल्लाकै लागि नौलो प्रविधि हुनेछ । काठमाडौंस्थित यूबीएस वान्ड पावर सिस्टम भन्ने कम्पनीले वायु ऊर्जाको सर्भेसमेत गरिसकेको छ ।

पौडेलका अनुसार वायु ऊर्जाका लागि केन्द्रले पनि २५ वटा ठाउँमा हावा मापन गरिसकेको छ । सौर्य र लघु जलविद्युतमार्फत विद्युतीकरण हुन नसकिने ठाउँमा यो प्रविधिले उज्यालो पारिने उनले बताए ।

केन्द्रले तयार पारेको प्रतिवेदनअनुसार जिल्लाभरि ३ हजार २ सय ५० किलोवाट बिजुली उत्पादन गरिनेछ । त्यसमध्ये तीनवटा ५ सय किलोवाटको हुनेछ । यी तीनवटालाई भोलि राष्ट्रिय प्रसारण लाइनमा समेत जोड्न सकिनेछ । सामान्यता एक किलोवाट विद्युत् उत्पादन गर्न २ हजार अमेरिकी डलर लागे सस्तो मान्छि ।

रुकुमका हरेक गाविसले २ लाखदेखि १८ लाख रुपैयाँसम्म आर्थिक सहायता जुटाएका छन् । गाविसबाट मात्र साढे दुई करोड रुपैयाँ संकलन उठएको पौडेलले बताए । त्यसबाहेक आयोजनाको कुल लागतको करिब २५ प्रतिशत जनश्रमदानबाट बेहोर्ने

योजना छ ।



Posted on: 2009-06-30 20:47:52

स्ल्क रिजल्ट 2065

www.soce.gov.np/result

SLC result 2065

चलचित्रकर्मी सहित एमाले अाचल कमिटीका सदस्य रुकुमेली हस्तबहादुर केसी पनि माओवादीमा

१३ असार।

काठमाडौंं कमलादीस्थित प्रज्ञा प्रतिष्ठानको डबली। नीर शाह मौसमी मल्ल दीपक श्रेष्ठ अन्जु पन्त इकु राजेन्द्र खड्गीलगायत १०८ जना कलाकार माओवादीमा प्रवेश। माला र अबिर लगाउँदै अध्यक्ष प्रचण्डले स्वागत गरिरहेको बेला पानी पर्यो। पानी परेपछि हलभित्र छिरे। तर कुनै पनि हल खाली थिएनन्। पहिलो तलाको बाहिरी भागमा कार्यक्रम गरे। नीर शाह युवराज लामा मौसमी मल्ल केपी पाठक दीपक श्रेष्ठ दीपरत्न तुलाधरले भाषण ठोके। कुनै पनि दलले राष्ट्रियता र कलाकारको ध्यान नदिएको भन्दै माओवादी मात्र बिकल्प भएकाले आफूहरु प्रवेश गरेको दाबी गरे। कार्यक्रममा एमाले अाचल कमिटीका सदस्य रुकुमेली हस्तबहादुर केसी पनि माओवादीमा छिरे। उनलाई पनि अध्यक्ष प्रचण्ड र अर्का नेता किरणले माला र अबिर लगाएर स्वागत गरे।

सैन्य विज्ञानको पढाई र भविष्यको खोजी

टीका विष्ट, रुकुम

व्यवहारिक र प्रयोगात्मक शिक्षा आजको आवश्यकता नभन्ने आज कुनै निकाय छैन। झनै राजनैतिक दलका भातृ संगठन अन्तरगतका विद्यार्थी संगठनले त आफ्ना राजैनैतिक नारा नै बनाएका छन यसलाई। विद्यार्थी संगठनहरुका आ―आफ्नै अर्थ र परिभाषा भएतापनि व्यवहारिक र वैज्ञानिक शिक्षा प्रणली र ढाँचा कस्तो हुने भन्ने बारेमा कसैको ठोस दस्ताबेज आउन नसकिरहेको अवस्था छ। हालको शिक्षा व्यवहारमा कुनै रुपमा प्रयोगमा नआउने भनिएतापनि सरकारी मान्यताले गर्दा जबर्जरजस्त लिनु पर्ने बाध्यता बनाइएको छ। एकातिर सरकारी र निजी विद्यालयको विवाद नसुल्झींदै अर्कोतिर जनबादी शिक्षा लिईरहेका मोडेल विद्यालयहरुको विबाद उठेको अवस्था छ। देश संवधान निर्माणको महत्वपुर्ण समयमा जुटिरहेको छ भने मोडेल विद्यालयमा सैन्य शिक्षा लिइरहेका विद्यार्थीहरुको शैक्षिक भविष्यको प्रश्न पनि उठिरहेको छ।
कडा जनयुद्वताका मध्ये तथा सुदुरपश्चिमका पहाडी जिल्लाहरुमा केहि मोडेल र केहि जनवादी विद्यालयहरु स्थापना गरिएका थिए। ति विद्यालयहरुमा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी माओबादी कार्यकर्ताका छोराछोरी, शहिद परिवारका छोराछोरि र आसपासका निम्न वर्गका किसानका छोराछोरीले पढ्न पाउने प्रावधान थियो। त्यस अन्तर्गत रुकुम, रोल्पा, सल्यान,जुम्ला, कालीकोट, बझाङ, वैतडी, जाजरकोट कैलाली लगाएत ९ जिल्लामा थुप्रै विद्यालयहरु खोलीए। जसमा पार्टीका पुरै समय पार्टीकाममा खटीने कार्यकर्ताहरुले पढाउने गरेको माओबादीस्रोतले जनाएको छ।
धेरै विद्यार्थीको लागी अब वैज्ञानीक र व्यवहारिक शिक्षाको खांचो परिरहेको अवस्थामा माओवादीले भने अझै सैन्य शिक्षालाई निरतरता दिने बताएको छ।
सरकारी पहुंच नपुगेका विकट ग्रामिण क्षेत्र र आफ्नो पार्टीका कार्यकर्ताको बसोबास भएको क्षेत्रमा खोलीएका विद्यालयहरुलाई जनवादी विद्यालय भनिएको माओवादीको दावी गरेको छ। यसअन्तर्गत रुकुम चुनबाङको गलमछिने, पुर्तिमकांडाको जङ्गलगाउं, खागल, दुलिको हांसु, आठविसकोटको सुनछहरी र मैकोटको टिज्याङ लगाएत अन्य जिल्लाहरुका जनवादी विद्यालयहरु सरकारीकरण भैसकेका छन। जहाँ माओवादीले सैन्य विषयसंग केन्द्रित रहेर पाठ्यक्रम निर्माण गरि नमुना विद्यालयको घोषणा गरेका ति विद्यालयहरु भने अहिले पनि सञ्चालन भैरहेका छन।
सरकारी करण हुन नसकेका विद्यालयहरु अहिले मोडेल विद्यालय भनेर चिनिन्छन। जुन मध्ये तथा सुदुरपश्चिमाञ्चलका ९ भन्दा बढी जिल्लाहरुमा चलिरहेका छन। रुकुमको सदरमुकाम खलंगाबाट पुर्वमा अवस्थित करिव तिन दिनको पैदल दुरीमा रहेको मोरावाङ गाविसको क्याङ्सीमा वासु स्मृति नमुना विद्यालय अहिले सञ्चालनमा छ। २०५६ सालमा माओबादीका तत्कालीन पोलीट व्यूरो सदस्य सुरेस आले बासु को नामबाट स्थापना गरिएको सो विद्यालयमा एकसय एघार जना विद्यार्थीहरु अध्ययनरत छन। ति मध्ये अधिकांश जनयुद्वका शहिद परिवार, जनमुत्ति सेना र आर्थीक स्थिती कमजोर भएका पार्टीका कार्यकर्ताका छोराछोरी रहेको विद्यालय व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष मनप्रसाद श्रेष्ठले जनाए। घर नजिक भएका विद्यार्थीहरु बाहेक अरुलाई आवासको व्यवस्था भएको बासु नमुना विद्यालयमा ६ जना शिक्षक र ३ जना भान्से कर्मचारी रहेका छन। २ जना बाहेक अरु सबै पार्टीका पुर्णकालिन कार्यकर्ता भएको पाइएको छ।
विद्यालयमा कार्यरत शिक्षक तथा कर्मचारीले निशुल्क रुपमा काम गर्दै आइरहेको प्रद्यानाध्यापक बालकृष्ण केसीले बताए। केसीका अनुसार चार कक्षा सम्म सञ्चालित उक्त विद्यालयमा कक्षा विस्तार गर्ने भनिए पनि आवश्यक भवन नहुंदा र आर्थीक अभावका कारण अगाडी बढाउन नसकिएको हो। सरकारबाट कुनै सहयोग नपाएका कारण रुकुम, राल्पा लगाएत अन्य जिल्लाका मोडेल विद्यालयहरुको अवस्था दयनिय बन्दै गएको छ।
संस्थागत हिसाबले गतवर्ष अन्तराष्ट्रिय गैरसरकारी संस्था जि.टी.जेड. रुकुमले सामान्य स्टेशनरी, बालबालीकाको लागी ओढ्ने कम्बल र स्कुल पोषाकहरु मात्र सहयोग पाएको नमुना विद्यालयले हालै जिल्ला बालकल्या समितिको तर्फबाट नब्बेहजार सहयोग पाएको छ। अधिकांश विद्यार्थीरु आवासीय भएकोले विद्यालयको मासिक खर्च अढाईलाख हुने विद्यालय स्रोतले जानकारी दियो। यो सबै खर्च माओबादीले नै व्यहोर्दै आईरहेको छ।
नयाँ जनवादी शिक्षा क्षेत्रिय विभागले जनवादी विद्यालयहरुको लागी छुट्टै पाठ्यक्रम तयार पारेको छ। जुन नेपाल सरकारको भन्दा भिन्न छ। जनयुद्वबेला सोहि पाठ्यक्रममा ए―आर्मी, बि―बम, जि―गण, पि―पालीस जस्ता शब्दावली समाबेस गरीएके थियो। शान्ति प्रक्रिया पछि भने यस्ता शब्दावलीमा परीवर्तन गरीएको छ। अहिले पनि विद्यार्थीहरुलाई अक्षर चिनाउंदा समेत कम्युनिष्ट संग जोडिएका शब्दाक्षर चिनाईन्छ, भने अझै पनि आतहतियारको बारेमा जानकारी दिईछ। कक्षा चार देखि सैन्य विज्ञानको पाठ्यक्रम अनुसार विद्यार्थीहरुले व्यायाम तथा कवाज,रोलकल, जानकारी रिपोर्टीङ, गणना, हतियार र बन्दुक भरुवाको विभिन्न भाग सहितको चित्र र उपयोगिता, सैन्य क्षेत्रमा सुचना तथा सञ्चारको महत्व आदी पढ्नु पर्ने हुन्छ। त्यस्तै सोहि कक्षाको राजनैतिक विषय अन्तरगत विद्यार्थीहरुले सुरुमै माओबादी अध्यक्ष प्रचन्डको जीवनीका बारेमा र जनयुद्वको थालनी, मानव समाजको सामान्य परिचय तथा जनसरकारको गठन विधि, काम कर्तव्यको बारेमा समेत जनवादी विद्यालयका विद्यार्थीहरुले पढ्दै आईरहेका छन।
धेरै विद्यार्थीको लागी अब वैज्ञानीक र व्यवहारिक शिक्षाको खांचो परिरहेको अवस्थामा माओवादीले भने अझै सैन्य शिक्षालाई निरतरता दिने बताएको छ। सरकारको जस्तो पनि नहुने र जनयुद्वकालको जस्तो पनि नभई छुट्टै पाठ्यक्रमको निर्माण गर्नु पर्ने बताउने माओबादी रुकुमका सचिव मार्सल आर्थीक श्रोतको खोजी गरी मोडेललाई सँच्चिकै मोडेल बनाउनु पर्ने जिकिर गर्छन। उनका अनुसार यस विषयमा भने पार्टीभित्र कुनै पनि निर्णय भएको छैन। अबको समयमा शहिद परिवार र पार्टी कार्यकर्ता मात्र नभएर जुनसुकैले पनि बालबच्चा पढाउन सकिने प्रावधान राख्ने माओबादीको सोच छ। यदी यसो भएको खन्डमा सम्पन्न परिवारलाई भने शुल्कको व्यवस्था हुनेछ।
माओवादीले छुट्टै पाठ्यक्रम मार्फत मोडेल विद्यालयलाई निरन्तरता दिने कुरा अरु विद्यार्थी संगठनलाई चित्त बुझेको छैन।नेपाल विद्यार्थी संघ रुकुमका अध्यक्ष ताराप्रसाद ओलीले माओबादी नै सरकारमा रहेको अवस्थामा यस्तो सैन्य शिक्षाको कुनै काम नभएको बताउंछन। उनी भन्छन सामान्तया अब यस्तो शिक्षाको पनि काम छैन र शिक्षा लिईरहेका विद्यार्थीको भविष्य पनि अन्योल ग्रस्त छ, त्यसैले माओबादीले जतिसक्दो छिटो सरकारी मान्यता बमोजीम सञ्चालन गर्नु पर्छ। यस्तै एमाले निकट अनेरास्ववयुका जिल्ला सदस्य लक्ष्मण शाहीको पनि यस्तै तर्क छ। सरकारी करण गर्नुको साटो अझ यसलाई विस्तार गर्ने कुरा देशको शिक्षा प्रणाली संग कहिं कतै नमिल्ने हुदा यसको काम छैन।
सरकारीकरण गर्ने सन्दर्भमा जिल्ला शिक्षा कार्यलयलाई बुझ्दा त्यस्ता विद्यालयहरु सरकारी प्रक्रियामा आउनु पर्छ। यसो गर्दा ५ कक्षा सम्मको विद्यालयलाई सरकारले १ कक्षाको मान्यता दिने भएकोले सरकारीकरण नगर्ने मनसाय राख्छन माओबादी निकट शिक्षक संगठन रुकुमका अध्यक्ष गणेश के सी। आफ्नै पार्टी सरकारको नेतृत्व गरीरहेको बेला यस्ता विद्यालयहरुलाई के गर्ने भन्ने कुरा छलफलको विषय बनेको के सी बताउंछन। सुझाब संकलनका लागी रुकुम पुगेका सभाषदसंग माओबादीले उस विषयमा कुनै कुरा उठाएको छैन।
उता सरकारले भने माओबादीको मोडे विद्यालयलाई प्रत्यक्ष रुपमा सहयोग गर्ने अहिले सम्म कुनै योजनाहरु ल्याएको छैन। तर खुल्ला विद्यालय निति अन्तरर्गत त्यस्ता विद्यालयहरुलाई सहयोग गर्न सकिने शिक्षा मन्त्रालयको भनाई छ। ‘प्रत्यक्ष रुपमा माओवादीका विद्यालयलाई सहयोग गर्ने कुनै कार्यक्रम आएका छैनन्’ शिक्षा मन्त्रालयका सचिव देपेन्द्र विक्रम थपाले भने अन्य शिर्षकहरुबाट त्यस्ता विद्यालयलाई सहयोग गर्ने कुरा भैराखेको छ। उहाँका अनुसार अब त्यस्ता मोडेल विद्यालयलाई खुल्ला विद्यालय अन्तर्गत राखेर सरकारी मायता दीलाउन सरकार लागी परेको छ। जनवादी विद्यालयहरु सरकारीकरण भएपनि मोडेल विद्यालयहरुले अहिलेसम्म सरकारी मान्यता पाएका छैनन्। शिक्षा मन्त्रालयले देश भरिका मोडेल विद्यालयहरुको तथ्याङ्क लिइरहेको छ।
अहिले देश संविधान निर्माणको क्रममा छ। संविधान सभा निर्वाचनमा बढी सिट ल्यायर निर्वाचित ठूलो पार्टी माओबादीले सरकारको नेतृत्व गरीरहेको छ। सबै जाती, भाषा, धर्म, लिङ्ग, भौगोलीक क्षेत्रका मानिसहरु संविधानमा आफ्नो अधिकारको प्रत्याभुति हुनुपर्ने माग रखेर आईरहेको अवस्थामा यस्ता मोडेल विद्यालयमा सैन्य शिक्षा लिईरहेका विद्यार्थीको भविष्य खोजिको विषय बनेको छ। मोडेलको संरक्षक पार्टी माओबादीले नै यस विषयमा ठोस विर्णय निकाल्न सकिरहेको छैन। न विद्यालय परीवारले यस सम्बम्धि सुझाव पठाए न त सभाषद् सुझाव लिन गए। व्यवहारिक र ज्ञानमुलक शिक्षाको सवाल उठिरहेको सन्दर्भमा सैन्य विज्ञान र जनवादी पाठ्यक्रम अनुरुप मोडेल विद्यालयमा दिइरहेको शिक्षाले कति गुणात्मकता पाउला यो माओबादीलाई नै पत्तो छैन। सरकारले मान्यता नदिइरहेको अवस्थामा अँझै कक्षा विस्तार गरेर लैजाने सोचले ति विद्यार्थीका भविष्य के होला? यतातिर कसैको ध्यान पुगीरहेको छैन। बरु सरकारी प्रक्रियामा गई शहिदका छोराछोरी र गरिव, विपन्न भएपनि मोडेल विद्यालयलाई सरकारी मान्यता दिऊँ। पैंसामा किनबेच हुने निजि शिक्षाको अन्त्य गरी सबै सरकारी विद्यालयमा व्यवहारिक र प्राविधिक शिक्षाको विस्तार गरौं। मोडेलमा अध्ययनरत विद्यार्थीलाई जवरजस्त सैन्य शिक्षा नदिई राष्ट्रिय शिक्षा लिन पाउने अधिकार प्रदान गरौं। नेपालको शिक्षा प्रणालीमा सकारात्मक परीवर्तन गरी गुणात्मक किसिमले मोडेल बनाउने अग्रगामी शैक्षिक अभियानमा जुटौ। त्यसमै हुनेछ नेपाल र नेपालीको सर्वौत्तम हित।

साभार : एभरेस्ट aन्सेंसर्द

जुरमुराए रुकुमेली अब मलेसियामा

कुनै बेला राजनितीक काय पटालको संघोस गदै निदाईरहेका गााउ बस्ती किल्लाहरुमा उठ अब जाग ए जुमुराउ नव युवा शक्ति सामान्तीको जन्जीर तोडी सु-दीन गरिबको जनसत्ता ल्याउनलाई बैरीको विरुध राजतन्त्रको अन्त्यर संघिय गंणतन्त्रको यहां स्थापना गर्न लाई भनि पहाडी र विकट जिल्ला रुकुम मा धेरै चुनौतीहरुको सामाना गदै गााउ बस्ती हुदै आज
सिङगो नेपाल लाई ब्युझाउन सफल विस्व सामु परिवर्तन र प्रगतीशील रुकुमेलीहरु आज फेरि प्रभासी भुमी मलेशिया मा पनि त्यस्ता अप्ठेरा र बाधा पर्खाल हरुलाई चुनौती दीदै जुरमुराउन थालेका छन् विविधकारण वस विगतमा सक्रीय एवम् निरनतता पाउन नसकी रहेको बेला मलेसियामा रहेका रुकुमेली श्रमिकहरु संगको ब्यापक छलफल पछि नयाा विचार निती उदेश्य नयाा जोस जागर सहित को शिराबाट जुरमुराउदै छन् रुकुमेलीहरु ।रुकुम जनजागरण सेवा समाजको उदेश्य रुकुम मा अशिक्षित महिलादिदी बहिनीहरु लाई सामाजिक चेताना मुलक एवम् जनजागरणका कार्यक्रमहरु दिने बालबालिका हरुलाई सन्देश एवम् ब्यात्ती सिकास मुलक कार्यक्रमहरु दिने समाजका विप्पन वर्ग असाय पिडीत वर्गहरुलाई सयोग गर्ने दलित समुदायलाई पार्दशिक रुपमा छवाछुत को भावना अनत्ये गरी माथी उकास्ने रहेका छन् । रुकुमेलीहरुको सक्रीय र एकता धेरै समय पछि मलेशियामा देखिएको छ । क्ललाम्पुर मा बसेको बैठकले तर्दथ समिती चयन गरेको छ । जसमा अधक्ष्य मनि राम बटाला, उपाअधक्ष्य धन बहादुर खड्का, सचिव मान बहादुर बटाला, सह सचिव ठान बहादुर मल्ल, कोषा अधक्ष्य नेत्र बहादुर थापा, सदश्यहरु मा क्रमश चुडामनि केशी, दिलीप बुडाथोकी, टेक बहादुर ओली, मोहनसिङ ओली, रहेका छन् ।

साभार : नेपाल मलाया खबर

विद्यालय बन्द गरी यार्सागुम्वाको खोजिमा

नेपालीप्रेस डटकम / डिसीनेपाल डटकम
संवाददातारुकुममा हरेक वर्षझैं यस वर्ष पनि जेठ महिना सुरु हुनेबित्तिकै जिल्लाका पूर्वी गाविसका विद्यालय बन्द भएका छन्। विद्यार्थी र शिक्षक दुवै बहुमूल्य यार्सागुम्बा खोज्न हिँडेपछि पठनपाठन बन्द भएको हो।शिक्षक राजधन घर्तीका अनुसार यार्सागुम्बाको सिजन सुरु हुनेबित्तिकै विद्यार्थी र शिक्षक विद्यालय नआएपछि अभिभावकले विद्यालय बन्द गरेका हुन। जिल्लाको पूर्वी गाविसहरु हुकाम कोल राङ्सी तकसेरा मैकोट महत काँक्री प्याङ सिस्नेलगायतका २ दर्जनभन्दा बढी प्रावि, निमावि, मावि र उच्च मावि विद्यालय अहिले बन्द भएका छन्। काँक्री गाविसका अभिभावक सतमान बूढाले ८ देखि २० वर्षसम्मका महिला तथा पुरुष यो सिजनमा सधैं यसैगरी यार्सागुम्वा टिप्न जानेक गरेको बताए।

साभार : डीसी नेपाल डट कम

जनयुद्ध पछि रुकुम सम्मको यात्रा

सागर घिमिरे
पाल्पाबिगत दुई वर्ष अगाडी सम्म रुकुम र रोल्पाको यात्राको बारेमा सहजता पुर्वक लिनु जो कसैको लागि पनि कठिन थियो । १० बर्षे जनयुद्ध थालेको रोल्पा र जनयुद्धलाई पालेको रुकुम नेपालको राजनैतिक परिवर्तनको सवालमा पछिल्लो पटक इतिहासको पानामा कोरिएका अग्रस्थानका जिल्ला हुन भन्दा फरक नपर्ला । २ वर्ष अघिसम्म रुकुम र रोल्पाको नाम सुन्दा म स्वयं तस्रन्थे किनकि ससस्त्र द्धन्द्ध सारा नेपालीको लागि नौलो थियो र भयभित थियो अझ सामान्य ब्यक्तिका लागि रुकुम रोल्पा आफैमा कहालि लाग्दो थियो र डरलाग्दो थियो । तर आज जब म रुकुमको यात्राको लागि निस्के म निकै खुसि छु किनकी ऐतिहासिक रुकुम र रोल्पाका ति स्थान स्वयम हेर्न पाउनु आफैमा गौरव हो अझ त्यसको बारेमा बुझ्न र त्यहाँ गएर जनयुद्धमा लागेका ब्यक्तिहरु संग ति दिनहरुको बारेमा प्रत्यक्ष सुन्न पाउनु अझ ठुलो कुरा थियो ।हाम्रो रुकुम यात्राको सुरुवाद थियो गुल्मी जिल्ला चलचित्र निर्देशक मनोज पण्डित नेपाली युवा माझ चर्चित नाम हो । पछिल्लो पटक पण्डितले नेपालको इतिहास र वर्तमानमा भारतवाट मिचेका सिमाहरुको बारेमा निर्माण गर्नुभएको ग्रेटर नेपाल ूसिमानाको खोजिू नामक वृतचित्रले नेपाल सरकारलाई समेत सिमाको बारेमा सोच्न बाध्य बनायो । डकुमेन्ट्रिले अझ चर्चा त्यतिबेला पायो जव भारतिय राजदुतावासको पहलमा नेपाल सरकारले त्यसको प्रदर्शनमा रोक लगायो । त्यो नेपाल सरकारको गैरजिम्मेबार पन थियो र राष्ट्रियता माथिको प्रहार थियो । त्यहि सिमा बचाउ अभियानका चर्चित अभियानकर्ता मनोज पण्डित संग रुकुम रोल्पा जान पाउनु मेरो लागि पनि सौभाग्य थियो । पण्डित रुकुम रोल्पा जानुको मुख्य उद्देश्य जनयुद्ध पछिको गाऊको कथा खाज्नु थियो आफ्नो अर्को चलचित्रको लागि त्यसमा साथ दिने मेरो पनि उद्देश्य बन्यो ।यात्राको क्रममा हामि गुल्मीको चोरकाटे हुदै शान्तिपुर अनि आपचौरवाट वामिटक्सार हुदै वाग्लुङ्गको बुर्तिभाङ्ग जाने अनि पैदल ढोरपाटन हुदै रुकुमको मईकोट र हुकामकोट जाने योजना बनायौ । रुकुमको मईकोट नै रोज्नु हाम्रो लागि आवश्यक थियो किनकि १० बर्षे ससस्त्र जनयुद्धको बेला नेपालमै एकै गाऊका सबैभन्दा बढिले ज्यान गुमाएको स्थान थियो मईकोट । मईकोटबाट मात्रै युद्धको लागि ४८ जनाले ज्यान दिएका थिए । त्यतिमात्रै होईन गएको वर्ष सम्म जिवन बुटि अर्थात यासा्रगुम्बा टिप्न जानेहरुसंग लिएको करबाट बार्षिक करिव ५ करोड नेकपा माओबादी लाई बुझाउथे त्यसैले जनयुद्धलाई पालेको ठाउँ थियो रुकुमको मईकोट । त्यहि अनुसार हाम्रो पैदलयात्रा सुरु भयो बुर्तिभाङ्गबाट मईकोटको लागि । यो यात्रा हाम्रो लागि निकै कठिन थियो किनकि बुर्तिभाङ्गबाट ढोरपाटनको लागि पुरै २ दिन हिडनुपर्ने थियो र ढोरपाटनबाट रुकुमको मईकोटको लागि ५ दिन । हुनत स्थानिय बासिन्दाको लागि ढोरपाटनबाट रुकुमको यात्रा २ दिनको मात्र हो तर बिचमा ठुलो लेक काटनु हाम्रो लागि कठिन थियो त्यसैले हामिले रोज्यौ सजिलो तर लामो बाटो तैपनि यो यात्रालाई हामिले अवसरको रुपमा लिएका थियौ । बाग्लुङ्गको बुर्तिभाङ्ग ढोरपाटन क्षेत्र र रुकुमेलीको लागि ब्यापारिक केन्द्र नै रहेछ । दैनिक हजारौ घोडा खच्चर र गधाको आवत जावत हुन्छ यहाँबाट रुकुम रोल्पा म्याग्दि र डोल्पाको केहि स्थान र ढोरपाटनको लागि । त्यहि खच्चरहरुको हिडाईको आवाज खोलाको कलकल र गोरेटो बाटोको धुलो खादै भिर पाखा पखेरा र हिमाल हेदै यात्रा गरि नै रहयौ । यात्राको क्रममा पण्डित दाईले भर्खरै छायाङ्कन सक्नुभएको चलचित्र ूदासढुंगाू को बारेमा पनि धेरै बुझ्न सके । मदन भण्डारी र जिवराज आश्रीतको दासढुंगामा भएको हत्याको खोजिको बिषयमा तयार पारिएको उक्त चलचित्र पण्डितकै भनाईमा चलचित्र हेरेपछि अनुसंन्धान कर्ताले हत्याको खोजका लागि फेरी पाना पल्टाउन बाध्य हुने बताउनु भयो । आउदो जेष्ठ २ गते अर्थात दासढुंगा घटना भएकै दिनको अवसर पारेर चलचित्र प्रदर्शनमा ल्याउने तयारी रहेछ । खोलाको किनारै किनारै जादा त्यो स्थान देखेर लोभ पनि लाग्यो किनकि ढोरपाटनबाट बुर्तिभाङ्गसम्म रहेको त्यो खोलामा अहिले करिव ८ वटा स्थानमा बिजुलि निकाल्ले तयारी भैरहेको छ भने कत्ति स्थानमा त्यहाँका जनताले बिजुलि बालिसकेका छन् । १६ घण्टा लोडसेडिङ्गको मार खेपिरहेका हामिलाई २४ सै घण्टा बिजुलि बलेको देख्दा लोभ पनि नलागोस कसरी पैदलयात्राको पहिलो रात बाटोमा पर्ने दोगाडी भन्ने स्थानमा एकजना माओवादी कार्यकर्ताको घरमा बास बस्न पुग्यौ । बसाई पछि दोस्रो दिन ढोरपाटनको लागि हिडयौ त्यो यात्रा रमाईलो थियो किनकि खच्चरमा सामान ओसार्ने रुकुम मईकोटकै मानिसहरुलाई भेट्टाएका थियौ र हामिसंग भएको भिडियो क्यामरा स्ट्याण्ड र झोला बोक्नु परेको थिएन तिनै खच्चरलाई बोकाएर रित्तै हिडेका थियौ । खच्चर लिएर हिडेका सबैजना माओवादी जनसेना हुनुहुदो रहेछ उहाँका बिगतका कथा सुन्दै हामि अघि बढदै थियौ । मेलै मनमा लागेका जिज्ञासा सोध्धै हुन्थे मनोज दाई ति भनाईहरु क्यामरामा कैद गर्नमा ब्यस्त हुनुहुन्थ्यो मैले सोध्धै थिए तपाईहरुले लडाईको क्रममा अर्थात आक्रमणको क्रममा सबैभन्दा बढि दुःख लागेको अर्थात हार खाएको र जितेको स्थान कुन हो उत्तर थियो ूसबैभन्दा दुःख लागेको खारा आक्रमण जहाँ हामिले २ पटक सम्म हार खानु पर्यो र जितेको अर्थात खुसि लागेको दाङ्ग आक्रमण जसबाट हामिले तत्कालिन दुस्मनका धेरै हातहतियार हात पार्न सफल भएका थियौू । यिनै प्रश्नउत्तर संगै बेलुका करिव ६ बजे हामि ढोरपाटनको उत्तरगङगा पुग्यौ ।वेलुका रात परीसकेको कारणले त्यो दिन ढोरपाटनको अवलोकल गर्न सकेनौ साथै निकै जाडो र हिऊ जमेको कारणले पनि खुल्लामा बस्नु कठिनाई थियो । सुनेको थिए त्यो ठाउष पनि स्याउको लागि प्रसिद्ध छ । त्यसैले चिसो भएपनि स्याउ खाने ईच्छा घरवेटि शकंर दाईलाई ब्यक्त गरे तर जवाफबाट दुःख लाग्यो किनकि निकासी हुन छाडेपनि त्यहाँका किसानहरुले ब्यावसाहिक रुपमा स्याउ खेति गर्न छाडेछन् र यो पटक पानी पनि नपरेको कारणले असम स्याउ फल्न सकेन । तै पनि दुई वटा स्याउ ख्वाएर भएपनि हाम्रो ईच्छा पुरा भयो । अर्को दिन बिहान दोगाडी बाट हामि संगै आउनुभएका साथिहरु लेकको बाटो जान बिहानै लाग्नुभयो तर हामि भने लेक चड्न नसक्ने ठानि लामो बाटो ततायौ रुकुमको तक्सेराको लागि ।म नेपाली हु र नेपाली हुनुमा मलाई गर्व छ किनकी हाम्रो देश बिश्व सामु अहिलेसम्म नझुकेको लडाकुको देश विश्वको सबैभन्दा ठुलो उचाईमा रहेको सगरमाथाको देश शान्तिका अग्रदुत गौतमबुद्धकॊ देश वस यति नै लाग्छ म नेपाली हुनुमा गर्व गर्ने ठाउँ तर जव म ढोरपाटन र त्यस क्षॆत्र वरपरका स्थानमा पुगे तब मलाई लाग्यो म नेपाली हुनुमा गर्व गर्ने ठाउँ निकै फराकिलो छ र धेरै छ ।ढोरपाटन वास्तवमै सुन्दर छ । डाडां माथिको फाट साच्चिकै हेर्न लाएक छ जिवनमा एकपटक यदि नेपाली हुनुमा तपाईलाई गर्व छ भने पुग्नु पर्ने ठाऊँ हो तपाँई हाम्रो ढोरपाटन ।तर वास्तवमै यो ठाउँमा जति सुन्दरता छ त्यो सुन्दरता भित्रको विकटता भयानक छ । मान्छेहरुमा जुन नम्रता र माया छ त्यो माया भित्रको गरिवी वास्तवमै डरलाग्दो छ । खच्चड र घोडाको सहाराबाट बाचेका यस क्षेत्रका बासिन्दाको स्थिती देख्दा हाम्रा देशका नेताहरुको भाषणमा झुट र भ्रमको खेति बाहेक केहि छैन जस्तो लाग्छ । ढोरपाटन रुकुम र रोल्पाको बिकासको नाममा काठमाडौंको पाचँतारे होटलमा बसेर गोष्ठि र सभा गर्ने ति ब्यक्तिहरुलाई ६० रुपैया मानो मोटो चामल खाने यि ब्यक्तिहरुको पेटले के भन्दो हो सोच्नुपर्ने कुरा हो । यात्रा गर्नु अघि मेरो मनमा रहेका प्रश्नहरु थिए । नेपालको १० बर्षको ससस्त्र द्धन्द्धलाई उचाईमा पुर्याउने त्यो ठाउँको भौगोलिक स्थिती कस्तो होला त्यहाँका मान्छे कस्ता होलान र त्यहि युद्धमा होमिने त्यस क्षेत्रका हजारौ युवा हाल के गर्दै होलान र युद्धमा आफ्नो ज्यान दिएका ति ब्यक्तिका परिवार के गर्दे होलान जे प्राप्तिका लागि युद्धमा होमिए त्यो पाए होलान या छैनन् यी प्रश्न संगै मनमा अर्को पनि कुरा खेलिरहेको थियो वास्तवमै नेपालका ति स्थानहरु कति सुन्दर होलान या नहोलान संगै मनमा केहि प्रश्नहरुको उत्तर पनि खेलिरहन्थ्यो वास्तवमै त्यो स्थानमा अहिले विकासको लहर चल्नुपर्ने हो खोला खोलामा बिद्युत निकाल्ने टर्वाईनहरु जडान भैरहेको हुनुपर्ने हो ठाउँ ठाउँमा डोजर र ब्यक्तिहरुले मोटरबाटो खनिरहेको दृष्यहरु हुनसक्छ यि र यस्तै बिचार गर्दे जव हामि ढोरपाटन रुकुमको तकसरा मईकोट र हुक्कामको यात्राको क्रममा जे भोग्यौ तब सबै प्रश्नहरु र जिज्ञासाहरुमा निरासता छायॊ ।बाटोमा थुप्रै जनयुद्धमा लागेका जनसेना र कार्यकर्तालाई भेट्यौ तर धेरैको मनमा यतिबेला निरासता पायौ रुकुम दमचनका बिष्णु यतिबेला सबैसंग प्रश्न गर्नुहुन्छ ूहामिले यत्रो जनयुद्ध दियौ जनयुद्धले खै हामिलाई के दियो ू बिष्णु जनयुद्धको बेला छाडेर गएको आफ्नो झुप्रो घर टाल्दै हुनुहुन्छ । जति जोगि आएपनि कानै चिरेका भनेझै अहिले बनेको आफ्नै सरकारबाट समेत बिष्णुलाई आस मरेको छ । १० वर्षे जनयुद्धमा लागेका हामिहरुको भावना बुझ्न नसक्नु दुर्भाग्य भएको बताउनुहुन्छ सहर र सुविधाको भोग विलासितताले नेताहरुले जनयुद्धको भावना र उपलब्धि बिसर्ीएको उहाँको आरोप छ । यतिबेला वास्तवमै जनयुद्धमा लागेकाहरु पाखा लागेका छन् मात्र जनयुद्ध पछि माओवादीमा लागेकाहरुले फाईदा र बदनाम गरेको भान भएको कुरा बिष्णु बताउनुहुन्छ ।यस्तै उपल्लो सेर्राका जुद्ध बुढा मगर को भनाई पनि उस्तै छ जुद्ध बुढा मगर विगतमा जनयुद्धताकाका फोटा हेरेर कहिले काहि टोलाउनुहुन्छ र भन्नुहुन्छ जनयुद्धका सहिदको सपना सपनामै सिमीत हुने त होईन ऊँहाले जनयुद्धबाट फर्के पछि गाउँमै युवाहरुको भलिवल टिम तयार पार्नुभएको छ । टिम युवा र युवतिको छुट्टाछुट्टै छ गएको वर्ष हुकामकोटमा भएको निकै ठुलो भलिवल खेलमा त्यो उँहाको टिम तृतिय भएको रहेछ त्यो खेलको प्रथम पुरस्कार ५० हजार नगद रहेको थियो तै पनि आफ्नो टिमले तेस्रो स्थान हात पारी २० हजार नगद जितेकोमा खुसि हुनुहुन्छ । जुद्ध बुढा मगर अहिले भलिवल टिमको प्रशिक्षक अर्थात कोच हुनुहुन्छ र अव हुने खेलमा आफ्ना खेलाडिलाई प्रथम गराई छाडने उहाँको अठोट रहको छ । जनयुद्धबाट फर्केपछि गाऊँका युवाका लागि गरेको उहाँको यो काम उदाहरणिय छ ।जुद्ध बुढा मगरको घरमा पुग्ने दिन उहाँको गाऊमा मानिसहरुको बैठक रहेछ के को बारेमा बैठक भनि प्रश्न गर्दा जुद्धको जवाफ थियो अहिलेको सरकारले गरेको निर्णय बिरुद्धको बैठक ! हामिलाई एकैछिन अचम्म लाग्यो आफुले जनयुद्ध गरेर स्थापित गरेको सरकार त्यहि सरकारले गरेको निर्णय बिरुद्ध बैठक । उहाँले अझ थप्नुभयो बिरोध स्वरुप सर्वप्रथम हाम्रो हस्ताक्षर अभियान चल्नेछ त्यसपछि प्रशासन घेराऊ त्यसबाट पनि हामिले भने अनुसार भएन भने ससक्त आन्दोलनमा उत्रने छौ । कुरा बुझ्दै जाँदा ईलाका प्रशासन कार्यालय स्थापना गर्ने सम्बन्धमा रहेछ । सरकारले एकतर्फि निर्णयबाट कोल भन्ने गाविसमा कार्यालय राख्ने निर्णय गरेको रहेछ तर अन्य तकसेरा मइकोट हुक्काम लगाएतका बासिन्दाको माग तकसेरामा प्रसासन राखेमा सबैलाई पाई पर्ने भन्ने रहेछ र दवाव पनि त्यसैको बिरुद्धमा रहेछ ।यात्राको क्रममा ८ दिनको हिडाई पछि बल्ल हामी रुकुमको मइकोटमा पुग्यौ निकै उचाईमा पर्ने मईकोट खोलाबाट उक्लन जति गाह्ो छ पुगेपछि त्यति नै रमाईलो पनि छ । मईकोट निस्कने क्रममा बाटोमा भारि बोकेर निस्कने थुप्रै मानिसहरुलाई भेट्यौ र सोध्यौ तपाईहरु माओवादी हो उहाँहरुले हास्दै जवाफ दिनुभयो ूके कुरा गरेको यहाँका त मान्छे मात्रै होईन कुकुर बिराला पनि माओवादी हुनू । वास्तवमै हामिलाई पनि त्यस्तै लाग्यो धेरै युवाहरु जनसेनाको कम्ब्याक ड्रेसको पाईन्ट या र सर्टमा नै भेटिन्थे । जव रुकुममा पुगेर नेपाली दाईको होटलमा बस्यौ तव केहि खुसि लाग्यो किनकी बिजुलि बाल्न पाईयो क्यामराको ब्याटि्र चार्ज गर्न पाईयो । जनयुद्ध पछि केहि परिवर्तन आएछ भन्ने लाग्यो । त्यहाँ माओवादीका कमाण्डर दर्शनसंग भेट भयो । दर्शनसंग भेट हुनु मेरो लागि निकै खुसीको कुरा थियो किनकी मैले प्रत्यक्ष भोगेको र देखेको पाल्पा तानसेनको आक्रमणमा माओबादीको तर्फबाट आक्रमणका आएका रहेछन् दर्शन । दर्शन पनि अहिले घर बनाउने तरखरमा छन् । जनयुद्धमा लाग्दा भताभुङ्ग भएको घर जोडन लागी पर्नुभएको दर्शन पाल्पा आक्रमणको बारेमा कुरा गर्दा सफल आक्रमण हो भन्नुहुन्छ तर पनि आफ्ना साथिहरु बढि भएकाले कत्तिलाई अन्जानमा आफ्नै साथिले गर्दा क्षति बेहोर्नु परेको उहाँको भनाई रहेको छ ।१० बर्षे ससस्त्र जनयुद्धको बेला नेपालमै एकै गाऊका सबैभन्दा बढिले ज्यान गुमाएको स्थान थियो मईकोट । मईकोटबाट मात्रै युद्धको लागि ४८ जनाले ज्यान दिएका थिए । त्यतिमात्रै होईन गएको वर्ष सम्म जिवनबुटि अर्थात यासा्रगुम्बा टिप्न जानेहरुसंग लिएको करबाट बार्षिक करिव ५ करोड नेकपा माओबादी लाई बुझाउथे त्यसैले जनयुद्धलाई पालेको ठाउँ थियो रुकुमको मईकोट । जिवन बुटि अर्थात यासा्रगुम्बा टिप्न जाने प्रति ब्यक्ति ५०० रुपैयाका दरले कर उठाउने गरिन्छ । एक बर्षमा करिव १० हजार भन्दा बढि ब्यक्ति जिवन बुटि अर्थात यासा्रगुम्बा टिप्न आउने गरेको मईकोट बासि बताउछन् । साथै त्यो उठेको रकम माओवादीलाई सहयोग मिल्थ्यो ।तर अव मईकोट वासी यो वर्षबाट त्यो रकम मईकोटकै बिकासमा लगालि गर्ने वताउछन् उनिहरुको भनाई छ त्यत्रो आर्थिक सहयोग गरेको मईकोट बासिलाई आफ्नै सरकारले खै के दियो मईकोटका बिरमान विश्वकर्मा भन्छन् अहिले सम्म त्यो रकम वास्तवमै गाऊमै लगानि गरेको भए मईकोट तपाई हामिले भन्ने गरेको पेरीस र स्विजरल्याण्ड पहिले नै बनिसक्थ्यो तर पनि देशको परिवर्तनको लागि दिएको सहयोग आज ब्यर्थ जस्तो भएको छ ।यसरि करिव १५ दिनको रुकुमको हाम्रो यात्रा निकै कठिन भयो तर उपलब्धि मुलक भयो यात्रा पछि सोच्न बाध्य बनायो बास्तवमै रुकुम र रोल्पामा सरकारले तत्काल केहि गर्न सक्नु आफैमा चुनौति छ भने तत्काल केहि गर्न नसक्नु माओवादीकै भविश्यको लागि चुनौती छ ।
साभार : नेपाल प्लस

रुकुम विद्युत् र फोनबिहीन

रुकुम, जेठ २९ (नागरिक)- दुई सातादेखि रुकुम विद्युत् र टेलिफोनबिहीन बनेको छ। बाफिकोटस्थित पावरहाउसभित्र मोटर बिग्रिएपछि विद्युत् आपूर्ति बन्द भएको रुकुमेली ऊर्जा विकास समितिले जनाएको छ। समितिका अनुसार डाइनामा बिग्रिएको र विद्युत् भोल्टेजमा कम उत्पादन भएकाले विद्युत् केही महिनाको लागि बन्द गरिएको हो। सदरमुकाम खलंगालगायत ५ गाविसमा विद्युत् छैन। विद्युत् र टेलिफोन अवरुद्ध भएपछि रुकुमका सञ्चारकर्मीहरु जेनेरेटरबाट समाचार पठाउन थालेका छन् । उता विद्युत् नभएपछि नेपाल टेलिकम रुकुमको नमस्ते मोबाइलको टावरमा चार्ज हुन सकेको छैन। जसले गर्दा टेलिफोन पनि अवरुद्ध भएका स्थानीय पत्रकार लक्ष्मण केसीले जानकारी दिएका छन् । विद्युत् कार्यालय रुकुमका अनुसार असारको पहिलो हप्ताभित्र विद्युत् आइपुग्छ।

साभार : नागरिक १२ जून

काठमाडौंजस्तै छ रुकुमकोट, तर...

काठमाडौंजस्तै छ रुकुमकोट, तर...
चँरैतिर पहाडले घेरेको समथर फाट अनि बीचमा मनोरम रुकुमकोट वस्ती । उत्तरतिर सेताम्मे सिस्ने हिमाल, उसैको काखबाट रुकुमकोट हुँदै अवीरल बग्ने भेरी नदी । रुकुमकोटको काखमा कमलताल, छिपी दहलगायतका स-साना तालहरू र रुकुमगाडको हाहाहुहु । यही हो, रुकुमकोटको परिचय ।
रुकुमको सदरमुकाम खलङ्गादेखि ८ कोष उत्तरमा पर्ने रुकुमकोट प्रकृतिको खानी नै हो । बूढापाकाहरू यसलाई कान्छो नेपाल भन्ने गर्दछन् । अर्थात् अर्को काठमाडौं उपत्यका । उहिल्यै नेपाल अर्थात् काठमाडौं जानेहरूले 'कस्तो छ काठमाडौं ?' भन्दा 'रुकुमकोटजस्तै' भन्थे रे ! त्यसैले त अहिलेसम्म यहाँका गाउलेहरू भन्छन्, 'हामी कान्छो नेपालका बासिन्दा ।' तर काठमाडौंमा परिवर्तन भइरहादा कान्छो नेपाल भने प्रकृतिको मनोरम सौगात लिएर विकासको प्रतीक्षामा छ । चारैतिर घेरेको पहाडमा मौसमअनुसार फुल्ने कमल, लालिगुराँस, पैंयु, टिम्मुरलगायतका हजारौं फूलले यो गाउँको शोभा कहिल्यै नष्ट हुन दिादैनन् । सधैं हरियो घुम्टो ओढेर छातीमा हजारौं फूल फुलाउनु यहाँको विषेशता हो । त्यसैले होला सायद रुकुमकोट-३ रुकुमका ५० वर्षीया कृष्णबहादुर ओलीलाई रुकुमकोट सधैं दुलहीझैं लाग्छ रे !
रुकुमकोटको त्यही पाखामा कयौं प्रेम र प्रेमिकाका जोडीले घाँस-दाउरा बनाउँदाबनाउँदै प्रेम साटे होलान् । कतिले जीवनको इहलिला त्यहीा पहाडमा समाप्त गरे होलान । तर रुकुमकोट कहिल्यै जीवन्त हुन सकेन । जनयुद्धको समयमा छापामारको आश्रयस्थल बनेर नेपालको क्रान्तिमा महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्‍याएको रुकुमकोटलाई नयाँ नेपालले पनि नसम्झादा निरासाको बादल रुमल्लिएको देखिन्छ । स्थानीय वृद्ध समाजसेवी गम्भीर थापा भन्नुहुन्छ- 'कति नेताले रुकुमकोटलाई पर्यटकीयस्थल बनाउँछौ भने । तर भोट बटुल्नेबाहेक केही गरेनन् । अब नयाँ नेपालमा केही हुन्छ कि भनेर प्रतीक्षामा बसेकाछौं ।'
रुकुमकोटबाट केही दूरीमा रहेको देउराली ओढार, अाध्यारे गुफा पनि यहाँका पर्यटकीय सम्भावना बोकेका स्थानहरू हुन । 'तर के गर्ने माल पाएर चाल नपाएपछि । नेपालको सरकारले कहिल्यै हेर्दैन', यहाँका बासिन्दा यस्तै गुनासो गर्छन् ।
यहाँका पाखापखेरा विभिन्न जातिका बोटविरुवा र पशुपन्छीहरूको त खानी नै भने पनि हुन्छ । स्थानीय वुद्धिजीवी चेतराम नेपाली भन्नुहुन्छ- 'यहाँ काफल, टुसा, टिम्मुर र कमलको स्वादले जो कोहीलाई लोभ्याउँछ । सदरमुकामबाट रुकुमकोट पैदल वा घोडाको यात्रा पनि धेरैलाई रमाइलो नै लाग्छ । नलागोस् पनि कसरी ? भेरीको तिरैतिर मनोरम दृश्यहरू अवलोकन गर्दै हिाडेपछि ।
बाटामा पाइने चिउरी, लालुपाते तथा अनेकौं प्राकृतिक फूल र स्थानीय बजारमा पाइने दही र केराको स्वादले ठूलै थकान पनि मेटिन्छ । भलखोलाको माछा, घिउ र भात त झन् यस बाटोमा हिाड्नेका लागि अविष्मरणीय खाना नै हो । त्यति मात्रै होइन, घरमा आउने साँझका पाहुनालाई देवता सम्झेर ढिाडो र दही खुवाउने र निःशुल्क सुत्ने व्यवस्था गर्ने यहाँको चलन मानवताको सजीव उदाहरण हो । 'हामी त पर्यटकको सेवा गर्छौं हजुर, आउने पो आउनुपर्‍यो ।', यहाँका बासिन्दाको यो बोलिले पर्यटकको तीव्र स्वागत गरिरहेको छर्लङ्ग हुन्छ ।
जीवनका उकालीओरालीमा रुकुमकोटको यात्रा गर्ने जो कोहीलाई पनि दोहोर्‍याउन बाध्य पार्छन्, यहाँको सौन्दर्य मनोरम स्थल र डााडाकााडा तथा पहाड, कुना, कन्दरा, हरियाली र सधैं मुस्कुराइरहने फूलहरूले । ५२ पोखरी र ५३ टाकुरी रहेको यहाँको कान्छो नेपाल संरक्षणको अभावमा झन पछि झन् ताल पुरिादैजाँदा लोपोन्मुख अवस्थामा रहेको छ । पर्यटकीय विकास र लोपोन्मुख तालको संरक्षण गर्नसके यसले कोल्टे फेर्न सक्ने यहाँका बासिन्दाको भनाइ छ ।
- गणेश स्रोत : जनादेश

सानी भेरी नदी रुकुमकोट, नेपाल,(Sani Bheri River,Rukumkot Nepal)

तीन स्थानमा इलाका प्रशासन

तीन स्थानमा इलाका प्रशासन
रुकुम -कास)- जिल्लाका तीन स्थानमा इलाका प्रशासन कार्यालय स्थापना गरिने भएको छ । जिल्ल्ाास्थित राजनीतिक दल, कार्यालय प्रमुखसहितको सर्वदलीय बैठकले तीन स्थानमा इलाका प्रशासन कार्यालय स्थापना गर्ने निर्णय गरेको हो । जिल्ल्ााको रुकुमकोट, चौरजहारी र कोलमा इलाका प्रशासनलगायतका सरकारी कार्यालय स्थापना गर्ने निर्णय गरिएको प्रमुख जिल्ला अधिकारी देवराज ढकालले जानकारी दिए । 'निर्णय भएको छ,' प्रजिअ ढकालले भने, 'छिट्टै स्थापना गरिनेछ ।' 'निर्देशिका र कर्मचारी दरबन्दी प्राप्त भएको छैन ।' ढकालले भने, 'प्रशासनका साथै इलाकास्तरीय कृषि, पशु सेवा, स्वास्थ्य, खाद्यलगायत कार्यालयसमेत स्थापना गरिनेछ ।'
Posted on: 2009-04-12 20:32:54 सोर्स: kantipur

विकासले पिछडिएको रुकुमकोट

विकासले पिछडिएको रुकुमकोट चारैतिर पहाडले घेरेको समथर फाँट! बीचमा मनोरम रुकुमकोटको बस्ती! उत्तरतिर सेताम्मे सिस्ने हिमाल, उसैको काखबाट रुकुमकोट हुदै अबिरल बग्ने भेरी नदी! रुकुमकोटको काखमा कमलदह, छिप्रीदहलगायतका साना―साना तालहरु। यहि हो रुकुमकोटको पहिलो परिचय ! रुकुमको सदरमुकाम खलङ्गादेखि ८ कोष उत्तरमा पर्ने रुकुमकोट प्रकृतिको खानी नै हो। बुढाबुढीहरु यसलाई 'कान्छो नेपाल' पनि भन्ने गर्छन् अर्थात अर्को काठमाडौं उपत्यका। उहिल्यै काठमाडौं अर्थात् नेपाल जानेहरुले कस्तो छ काठमाडौं? भन्दा रुकुमकोट जस्तै छ भन्नेे गर्थे। त्यही त यहाँका गाउलेहरु अहिलेसम्म भन्ने गर्छन् हामी त कान्छो नेपालका बासिन्दा। तर काठमाडौं दिन रात परिवर्तन भईरहदा कान्छो नेपाल भने प्रकृतिको मनोरम सौगात लिएर विकासको प्रतिक्षामा छ। चारैतिर घेरेको पहाडमा मौसमअनुसार फुल्ने कमल, लालीगुँरास, पैयँु, डिम्मुरलगायतका सयौं फूलले यो गाउूको शोभा कहिल्यै नष्ट हुन दिदैनन्। सधै हरियो घुम्टो ओढेर छातीमा हजारौ फूल फूलाउनु यहाँको विशेषता हो। त्यसैले होला सायद रुकुमकोट―३ रुकुमका ५० वर्षीय कृष्णबहादुर ओलीलाई रुकुमकोट सधै दुलहीझै सिङ्गारिएकोजस्तो लाग्ने गर्छ रे! रुकुमकोटको त्यही पाखामा कयौं प्रेम र प्रेमीहरुले घाँस दाउरा बनाउँदा बनाउँदै प्रेम साटेका होलान् त कतिले जीवनको देहलिला नै त्यही पहाडमा समाप्त गरे होलान् तर रुकुमकोट कहिल्यै जीवन्त हुन सकेन। जनयुद्धको समयमा छापामारको आश्रमस्थल बनेर नेपालको क्रान्तिमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याएको रुकुमकोटलाई नयाँ नेपालले पनि नसंझदा निराशाको बादलमा ऊ रुमल्लिन बाध्य भएको छ। स्थानीय वृद्ध समाजसेवी गम्भीर थापा भन्नुहुन्छ―'कति नेताले रुकुमकोटलाई पर्यटकीय स्थल बनाउँछौ भने तर भोट बटुल्नेबाहेक बाँकी केहि गर्न सकेनन। अब नयाँ नेपालमा केही हुन्छ कि भनेर प्रतिक्षागरी बसेका छौं।' रुकुमकोटबाट केही दुरीमा रहेको देउराली ओढार, अध्याँरे गुफा पनि यहाँका पर्यटकीय संभावना बोकेका स्थानहरु हुन् तर के गर्ने माल पाएर चाल नपाएपछि भनेझैं नेपालको सरकारले कहिल्यै हेर्दैन यहाँका बासिन्दा यस्तै गुनासो गर्ने गर्छन्। विभिन्न जातिका बोट विरुवा र पशुपंक्षीहरुको त यहाँका पाखा पखेरा खानी नै भने पनि हुन्छ स्थानीय बुद्धिजिवी चेताराम नेपाली भन्नुहुन्छ― 'यहाँ काफल, टुसा, डिम्मुर र कमलको स्वादले जो कोहीलाई पनि थप आकर्षण बन्न सक्छ। सदरमुकामबाट रुकुमकोट पैदल वा घोडाको यात्रा पनि धेरैलाई रमाइलो नै लाग्छ। नलागोस् पनि कसरी भेरीको तिरैतिर मनोरम दृश्यहरु अवलोकन गर्दै हिडेपछि। बाटामा पाईने चिउरी, लालुपाते तथा अनेकौ प्राकृतिक फूल र स्थानीय बजारमा पाईने दही र केराको स्वादले लामो हिडाईको थकानै मेटिन्ो गर्छ। भलखोलाको माछा, घीउ र भात त झन् यस बाटोमा हिड्नेहरुका लागि अविष्मरणीय खाना नै हो। त्यति मात्रै हैन घरमा आउने साँझका पाहुनालाई देवता संझेर ढिडो र दही खुवाउने र निःशुल्क सुत्ने व्यवस्था गर्ने यहाँको चलन मानवताको सजीव उदाहरण हो। 'हामी त पर्यटकको सेवा गर्छौं हजुर आउनु पो पर्यो' ―यहाँका बासिन्दाको यो बोलीले पर्यटकको तीव्र स्वागत गरिरहेको छर्लङ्ग देख्न सकिन्छ। जीवनका उकाली ओरालीमा रुकुमकोटको यात्रा गर्ने जो कोहिलाई पनि दोहोर्याउन बाध्य पार्ने यहाँको सौन्दर्य मनोरम स्थल र डाँडाकाँडा तथा पहाड, कुना, कन्दरा र हरियालीले सधै स्वागत गरि मुस्कुराईरहका हुन्छन्। ५२ पोखरी र ५३ टाकुरी रहेको यहाँको 'कान्छो नेपाल' संरक्षणको अभावमा झनपछि झन तालतलैयाहरु पुरिदै जाँदा लोपोन्मुख अवस्थामा रहेको छ। यहाँ पर्यटकीय क्षेत्रको रुपमा विकास गरेर लोपोन्मुख तालको संरक्षण गर्न सके यसले नयाँ रुपमा कोल्टे फेर्न सक्ने थियो कि?
Reply to your postDelete post

रुकुमका जडिवुटीले संरक्षण पाएनन, लाखौ घाटा

रुकुमका जडिवुटीले संरक्षण पाएनन, लाखौ घाटाView What links here ३० फाल्गुनरुकुम जिल्लाको स्रर्न्दर्भमा जडिवुटीको सम्भावना हुदाहुदै पनि यसको उचित संरक्षण र सर्म्वर्द्धन हुन सकेको छैन । जडिवुटीलाइ प्रशोधन गर्नको लागी नेताहरुले भाषणमा गरेपनि भाषणमा मात्र सिमित हने गरेको छ । रुकुम जिल्लाको सिस्ने गा.वि.समा पर्ने सिस्ने हिमाल हिमालको काखमा अवस्थित जडिवुटीको धनि र सम्पन्न जिल्ला मानिनछ यस जिल्लामा दुलभ तथा मुल्यमान र अतिउपयोगी एवं लोकप्रिय जडिवुटी पाईन्छन ।तर विडम्मना नै मान्नपर्छ हामिले हम्रा जडिवुटीको महत्व वुझ्न सकेको छैनौ । नत विज्ञ तथा सरकारवाला निकायहरुले यस सम्वन्धमा ठोस कदम नै चाल्न सुकेका छैनन रुकुम जिल्लाका मुल्यवान जडिवुटीहरु त्यसै खेर गईरहेका छन कतिपय जडिवुटीहरु एकदमै कम मुल्यमा वाहिरिएका छन तर तिनै जडिवुटीवाट वनेका विदेशि औषधिहरु किन्न लाखौ रुपैया खर्च गरिरहेका छौ । यस जिल्लाको केहि जडिवुटीहरु दलालको माधयामवाट निकै सस्तो मुल्यमा विक्रि वितरण भईरहेको छ । रुकुम जिल्लामा पाईने जडिवुटीहरुमा यास्रा गुम्वा, पाँच औले, कट कटुकी, चिर्राईतो, र्सपगन्ध, देवदार, जटामसि, भलायो, असुरो, सुगन्धको सिलाजित, लताकस्तुरी, पाकनवेद, जस्ता दर्लर्भ जडिवुटीहरु यस जिल्लाका प्रसस्त मात्रामा पाईन्छन यहाँ पाइने जडिवुटीहरुको आर्थिक महत्व वारे स्थानिय वासिहरु अनविज्ञ रहेको पर्ण् वहादुर केसीले जानकारी दिनुभयो । प्रसस्त मात्रामा स्थानिय वैध्यहरु भएको यस जिल्लामा करिव दुइ तिहाई जनसंख्या स्वास्थ्य उपचार्रार्थ आयर्वेदिक चिकित्सक पद्धतिमा नै निर्भर रहेको देखिन्छ । जिल्ला विकास रुुकमको एक तथ्याङ्क अनुसार हाल रुकुम ज्रिल्लावाट वाहिरीने जडिवुटीमा यास्रा गुम्वा, कुरीलो, टीम्मुर, सेतावाज, जटामसि, भलायो, वुकिफुल, लचिनि, अमला, तितेपाति, पाँच औले, साधारण च्याउ, लगाएतका रहेका छन । यस जिल्लामा पाईने जडिवुटीहरु अत्यन्तै दर्लभ एवं अमृत तुल्य मान्यका यास्रा गुम्वा, पाँच औले कस्तुर, सिलाजित आदि दिन प्रतिदिन असुरक्षित भइ लोप हुने प्रक्रियामा रहेका छन । जिल्लाको हुकाम मैकोट, जानसिस्ने, गा.वि.समा यास्रा गुम्वा पाईने क्षेत्र मानिन्छ । वास्तवमा भन्ने हो भने रुकुम जस्तो विकट जिल्लामा पाईने जडिवुटीहरु अवैध विक्रि वितरण भईरहेका छन । जडिवुटीको चोरी निकासी भईरहेको छ । यसको नियनत्रणमा सम्वन्धित निकायले ध्यान दिन जरुरी देखिन्छ । जडिवुटी खेतीलाई प्रोत्साहान गरी यसको खेतीलाइ सामाजिक अभियानको रुपमा सञ्चालन गर्दै जडिवुटीको भण्डार गर्न हामी सवैको दायीत्व हो । रुकुम जस्तो न्युन आय भएको समुदायको आर्थिक अवस्ता सुधार्ने हो भने आजैदखि हामिले योजना वनाइृ कार्यान्वयन गर्नु पर्दछ ।रुकुममा जडिवुटी विकास सम्वन्मा यहा कुनै किसिमको सरकारी तथा गैर सरकारी निकायवाट संरक्षण र सर्म्वर्द्धनको लागी कुनै प्रक्रिया अपनाइएको छैन । रुकुमका वासिन्दाहरुलाई जडिवुटीको महत्ववारे जनचेतना नहुनु ुंककलन कर्ताले आफ्नो श्रमको उचित मुल्य नपाउनु जडिवुटीको परिणाम एकिन नहुनु जिल्लाको दर्गम क्षेत्रमा अमुल्य जडिवुटीहरु पाइए पनि उचित संकलन विधि थाहा नहनु लगाएतका समस्याले गर्दा अवरोध देखा पर्दै आईरहेको छ । रुकुम जिल्लाको आर्थिक विकार एवं सम्पन्नता लाई गति दिन एकातर्फदर्ुलभ महत्वपर्ूण्ा जडिवुटीहरुलाई संरक्षण र सर्ंवर्धन गर्न आव्रश्यक छ प्रसोधन केन्द्रको स्थापना गरी जडिवुटी तथा लघुवन पैदावारको माध्यामवाट रोजगारको अवसरहरु सृजना गर्ने हो भने रुक्मेलीहरु विदेसिनु नपर्ने स्थानियवारी धनवहादुर वुढाथोकीले जानकारी दिनुभयो । सम्वन्धित निकायले यसको लागी जनचेतना वृद्धि गराउनको साथै ब्यवस्थित रुपमा संकलन र जडिवुटी खेती सम्वन्धि प्रविधि विकासको अति आवश्यक भईरहेको महसुश गरेका छन ।अनुसन्धानको कमिले सहि प्रयोग हुन सकेको छैन । कुन जडिवुटी कति महत्व छ केहि जानकारी छैन परिश्रममा कति लगानि भएको छ दिगो रुपमा कसरी निरन्तरता दिन सकिन्छ यस विषयमा कुनै र्सवेक्षण हुन सकेको छैन भने जडिवुटी सम्वन्धि ठोस निति नियम तथा कार्यक्रमको अभाव छ । जैविक विविधता हृ्रस हुदै छ । दिनानुदिन वनजंगल मासिदै छन सिस्ने हिमालको काखमा अवस्थित यस जिल्लाको प्राक्रतिक स्रोतको संरक्षण जडिवुटीको ब्यवस्थापन र यसलाई निरन्तरता दिदै ब्ववस्थित रुपमा संकलन तथा खेती विस्तार गरे अत्याधिक मात्रामा आय आर्जन वृद्धि गरी सम्पन्नतालाई वढाउन जडिवुटी विकासलाई वढाउदै लैजाने हो भने रुकुम जिल्ला न्युन आय भएको समुदाएको आर्थिक अवस्था सर्ुधान टेवा पूग्ने थियो किsource: merosurkhet.com

तीन स्थानमा इलाका प्रशासन

तीन स्थानमा इलाका प्रशासनरुकुम -कास)- जिल्लाका तीन स्थानमा इलाका प्रशासन कार्यालय स्थापना गरिने भएको छ । जिल्ल्ाास्थित राजनीतिक दल, कार्यालय प्रमुखसहितको सर्वदलीय बैठकले तीन स्थानमा इलाका प्रशासन कार्यालय स्थापना गर्ने निर्णय गरेको हो । जिल्ल्ााको रुकुमकोट, चौरजहारी र कोलमा इलाका प्रशासनलगायतका सरकारी कार्यालय स्थापना गर्ने निर्णय गरिएको प्रमुख जिल्ला अधिकारी देवराज ढकालले जानकारी दिए । 'निर्णय भएको छ,' प्रजिअ ढकालले भने, 'छिट्टै स्थापना गरिनेछ ।' 'निर्देशिका र कर्मचारी दरबन्दी प्राप्त भएको छैन ।' ढकालले भने, 'प्रशासनका साथै इलाकास्तरीय कृषि, पशु सेवा, स्वास्थ्य, खाद्यलगायत कार्यालयसमेत स्थापना गरिनेछ ।'

विशेष बालबालिकाको पठनपाठनमा बाधा

विशेष बालबालिकाको पठनपाठनमा बाधा
कान्तिपुर संवाददाता
रुकुम, अपांग विद्यार्थीका लागि पाठ्यसामग्रीको अभाव भएपछि रुकुमका बहिरा, सुस्तश्रवण, दृष्टिविहीन जस्ता अपांग बालबालिकाका लागि पठनपाठनमा बाधा पुगेको छ ।
विद्यालयले विशेष शिक्षाअन्तर्गत अध्ययनरत विद्यार्थीका लागि आवश्यक पाठ्यपुस्तक उपलब्ध गराउन नसकेपछि समस्या देखा परेको हो ।
जिल्ल्ााका बहिरा तथा सुस्तश्रवण स्रोत कक्षा सल्ले, सुस्तमनस्थिति स्रोत कक्षा डाङरीचौर, दृष्टिविहीन स्रोत कक्षा रुकुमकोट, सुस्तमनस्थिति आठबीसकोट गरी आधा दर्जन विशेष विद्यालयमा विद्यार्थीहरूल्ााई आफ्नो सांकेतिक
भाषामा पढ्ने, लेख्ने सामग्रीहरू नभएपछि अहिले विद्यालयले यी कक्षाका बालबालिकाहरूलाई कक्षा १ र २ का बालबालिकाहरूको पुस्तक लिएर पढाउँदै आएका छन् ।
उचित तरिकाको पाठ्यपुस्तक तथा पाठ्य सामग्री नपाएपछि विद्यार्थीहरूलाई शिक्षण गर्न कठिन भएको सुस्तमनस्थिति स्रोत कक्षा डांग्रीचौरका प्रधानाध्यापक गणेश केसीले बताए ।
कुनै विद्यालयमा शिक्षक
निर्देशिकाबाट पनि कक्षा सञ्चालन गर्दै आएका छन् भने कुनै विद्यालयमा पाठ्यपुस्तक बाहिरको सिकाइने गरेको बहिरा तथा सुस्तश्रवण कक्षा दोपाईका प्रधानाध्यापक विजय ओलीले बताए । अपांग विद्यार्थीका लागि उचित आवासको व्यवस्था नहुँदा समेत थप समस्या भएको समेत उनले बताए ।
Posted on: 2009-04-23 21:16:12
window.google_render_ad();

रुकुमको आलुले बजार पाएन

होमपेज » समाचारपत्र » आर्थिक samachar patra 30 april 2009
रुकुमको आलुले बजार पाएन
धनवीर दहाल, (रुकुम) रुकुमको पूर्वी भेगका किसानले उत्पादन गरेको आलुले बजार नपाएपछि घरमै कुहिन थालेको छ। गतवर्षो तुलनामा यस वर्षआलु धेरै उत्पादन भएको थियो। कुनै सिजनमा रोग लागेर उत्पादन नहुने र राम्रो उत्पादन भएको समयमा बजार अभावले बिक्री नहुने समस्याका कारण यहाँका किसान आलुखेतीप्रति नै नकारात्मक हुन थालेका छन्। त्यस क्षेत्रमा गहुँ, मकै र धान कम उत्पादन हुने गर्छ। सो भेगका किसानहरू आलु र फापरबाट जीवन निर्वाह गर्दै आएका छन्। गतवर्षखच्चडलाई बोकाएर सदरमुकामलगायत रुकुमकोट, नायगाड पुर्याए पनि खच्चड भाडा नउठेको भनाइ उनीहरूको छ। नाखारांसी, तकसेरा, कोल, हुकाम, मैकोट, सिस्नेका आधा दर्जन गाविसहरूमा आलुखेती हुने गरेको छ। आलु उत्पादन गरे पनि के गर्ने, बजार छैन, घरमा नै कुहिन्छ, नाखारांसी-५ का नरवहादुर विकले भने- लगाएर पनि एक पैसा आम्दानी हुँदैन, दुःख मात्र हुन्छ, बजार लग्ने यातायात छैन। आलु बिक्री नहुने र बिक्री भए पनि १२ रुपियाँ किलोमा बिक्री गर्नुपर्ने बाध्यता रहेको नरबहादुरको भनाइ छ। विगतका वर्षरूमा चामल, नुन ढुवानी गरेर र्फकेका खच्चडलाई बोकाएर सदरमुकाम लैजाँदा नाफा नभएको किसानको गुनासो छ। विकट तथा भिरालो बाटो भएका कारण आवतजावत गर्न असजिलो हुँदा भारी बोकेको समयमा झनै समस्या पर्ने भएकाले पनि बजार जान कठिन हुने गरेको किसानले बताए।

रूक्मिणी ताल

रुकुम्कोट valley

Rukumkot

Rukumkot is a large village in Rukum district, Nepal, approximately 350 kilometres west of the Nepalese capital Kathmandu. Rukum district has many could-be-tourist-spots places, but due lack of information, many of them remain unexplored. One of the main place that could have been the major tourist destination is Mt. Sisne (सिस्ने हिमाल) also called virgin mountain, as nobody has claimed to have conquered this mountain yet. Rukum is also called The place of 'Baunna Pokhari Tripanna Takuri', means the place of 52 lakes and 53 hills.Rukumkot is the most attractive touristic destination in Rukum district in Nepal.There is very beautiful Pond called Rukmini Tal(Local name Kamal Dhaha/कमलदह) and there are a lot of mysterious caves surrounding the beautiful village Rukumkot.Among them Deurali Cave is very interesting and mysterious,is situated in eastern part of Rukumkot.It is really attractive valley having natural beauties ever.There is a beautiful Temple called Barah Temple and one more historic temple Sibalaya near by Rukmini Tal.According to the local poet Mr. Maniram Gautam(स्थानीय कवी मणिराम गौतम), this Sibalaya was built by Purna Kumari a wife of one of Rana Prim Minister.there are lots of possibilities to be one of the tourist destination in the future.नेपालको मध्य-पश्चिम क्षेत्रमा पर्ने राप्ति अंचल को रुकुम जिल्ला को सदरमुकम देखि १० कोश पूर्वमा पर्ने एउटा रमणिय गाऊ को नाम हो रुकुमकोट । नेपालको राजधानि काठमान्डौ देखि करिब ३५० किलोमिटर पश्चिममा पर्ने रुकुमको सदरमुकाम मुसिकोट देखि पूर्वमा अवस्थित यस ठाउ प्राकृतिक सुन्दरताले भरिपूर्न भयको ठाउको रुपमा लीइन्छ। रुकुमकोट, रुकुम जिल्लाको शोभा गा.बि.स अन्तरगत पर्दछ । चारैतिर पहाडले घेरिएको रमणिय उपत्यका रुकुमकोट २०३० सालसम्ममा रुकुम जिल्लाको सदरमुकाम थियो । [बाउन्न पोखरी त्रिपन्न टाकुरि]को नामले प्रसिद्ध रुकुमकोट मा हेर्नलायक पर्यटकिय सम्भाबना रहेका ठाउहरु:१.रुक्मिणी ताल :बाउन्न पोखरी त्रिपन्न टाकुरीका नामले परिचित रुकुम जिल्लाका विभिन्न तालहरुमध्ये कमल ताल संरक्षणको अभावमा ओझेलमा परेको छ। धार्मिक तथा पर्यटकीय महत्व बोकेको तालको संरक्षणका लागि कुनै प्रयास नभएपछि ताल लोप हुने अवस्थमा पुगेको छ। ताल उत्पत्तिका विषयमा कुनै ठोस प्रमाण नभेटिए पनि धार्मिक तथा पर्यटकीय महत्व बोकेको यो तालमा बर्षेनी शिवरात्री, चैत्रे दशैं, हरितालिका तिज, बडादशैंमा भब्य मेला लाग्ने गर्दछ। तालमा नुहाएमा विभिन्न रोगहरु निको हुने जनविश्वास रहेको पाइन्छ। तालको संरक्षणसँग प्रचार प्रसार भएमा राम्रो पर्यटकीय गन्तव्यको रुपमा विकास गर्न सकिने स्थानीय व्यवसायीहरु बताउँछन् । स्थानिय भाषामा कमल दह पनि भन्ने गरिन्छ। रुकुमकोट को बाहुन्थाना मा अवस्थित यो ताल नेपालको नक्शा जस्तो देखिन्छ। यसको क्षेत्रफल १.९५ वर्ग कि.मी.छ । यहाँ नुहाउदा पाप नाश हुन्छ भन्ने धार्मिक किम्बदन्ति अनुशार माघे सक्रान्तिमा तिर्थयात्रिहरु आएर नुहाउने चलन् छ । यो ताल सुन्दर र मनमोहक हुनुकासाथै नेपालमा पाईने कमल मध्ये सबैभन्दा राम्रो कमल पाईन्छ । प्राय चैत बैशाख महिनामा यस ताल बाट कमल निकाल्ने गरिन्छ,जुनबाट अचार या तरकारि बनाइन्छ त्यसबाहेक यसलाई कमलपित्त या अन्य रोगको उपचार को लागि पनि प्रयोग गरिन्छ। अनि असार,साउन र भदौ तिर तालले माला भिरेझै देखिने कमलको हरियो पात अनि त्यसमथि फुलेको कमलको फुलले रुकुमकोटमा लाग्ने तिज् मेलामा अर्कै रौनक थपेको हुन्छ।२.शिवालय(शिवजिको मन्दिर):शोभा गा.बि.स.अन्तरगत रुकुमकोटमा रहेको रुक्मिणी ताल(कमल दह)को उत्तर छेउमा अवस्थित यो मन्दिर स्थानिय बुद्धिजिबी मणीराम गौतमका अनुशार राणाकालमा बनाईयको हो । हरेक बर्ष शिवरात्रिको बेला म ठुलो मेला लाग्ने गर्दछ ।३.सिस्ने हिमाल :रुकुमको उत्तरी सिमानामा अवस्थित रमणिय एबम् सुन्दर हिमालको नाम हो सिस्ने हिमाल । यसलाई स्थानिय भाषामा मुर्कट्टा हिमाल पनि भनिन्छ । यो कान्जिरोवा हिम श्रीङ्खला अन्तर्गत पर्दछ । यसको उचाई ५,८४१मि.छ । रुकुमकोटलाई वरिपरि बाट सर्प झै डा॑डा॑ले घेरेको छ त्यसैले पहिले रुकुमकोटको नाम सर्पकोट थीयो पनि भन्ने गरिन्छ। मैदान डा॑डा॑ बाट सिस्ने हिमाल को अबलोकन गर्न सकिन्छ। यस हिमालमा आजसम्म कोहि पनि नचढेको हुंदा यसलाई कन्या हिमाल पनि भनिन्छ।४.देउरालि गुफा :स्थानिय भाषामा देउरालि ओडार पनि भनिने यो गुफा रुकुमकोट देखि पूर्बमा रुमगाड नदि(लुकुम गाड)को किनारम अवस्थित छ। सांघुरो प्रवेशद्वारबाट भित्र पस्यो भने बिशाल भवन भित्र प्रवेश गरेको अनुभव हुन्छ। गुफा भित्र प्राकृतिक रुपमा बनेका मानिसका बिभिन्न दैनिक क्रियाकलाप या बिभिन्न देवि देवताका मूर्तिहरु हेर्न सकिन्छ,प्राकृतिक रुपमा बनेका यि मुर्तिहरु कसरी बनेका होलान एउटा अनौठो अनुभव हुन्छ। रुकुमकोटबाट त्यहां पुग्न लगभग ४०/५० मिनेट पैदल लाग्छ। यो गुफा पर्यटकिय हिसाबले महत्वपूर्ण मानिन्छ ।५.कमल दह ब्रहाजि को मन्दिर