माओवादी अध्यक्ष दाहाल रुकुम आउँदै

कमल थापा, रुकुम मंसिर २०- माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड मंगलवार रुकुम आउँदै छन् । दाहालसँगै उनीसँग झन्डै एक दर्जन केन्द्रीय नेताहरु पनि रूकुम आउँदै छन्। अध्यक्ष दाहालले कम्युनिष्ट शहीदकव् शालिक अनावरण तथा जनसभालाइ सम्वोधन गर्नेछन्।

नेपाल मगर संघ रुकुमले खलंगा ७ शितलपोखरीमा निर्माण गरेको जिल्लाका पहिलो कम्युनिष्ट सहिद कामी बुढाको शालिक उद्घाटन र जनसभालाई सम्वोधन गर्न उनी रुकुम आउँन लागेको माओवादी रुकुमले जनाएको छ।
एमाओवादी अध्यक्ष दाहाल मंगलवार विहान ११ बजे रुकुम आउँने छन् । जन सभालाई सम्वोधन पूर्व अध्यक्ष दाहालले मंगलवारदेखि शुरु हुने रुकुम खेलकूद महोत्वसको उद्घाटन गर्ने कार्यक्रम तय भएको छ । दाहालसँगै माओवादीका पोलीटव्युरो सदस्य तथा पर्यटन मन्त्री लोकेन्द्र विष्ट, पोलिटव्युरो सदस्य हेमन्तप्रकाश ओली केन्द्रीय सदस्य एवं युवा तथा खेलकुद मन्त्री कमला रोका केन्द्रीय सदस्य पूर्ण घर्ती, वाइसियल अध्यक्ष गणेशमान पुन, महेश्वर गहतराज सभासदहरु जुनकुमारी रोका विमला केसी लगाएतका नेताहरु पनि रुकुम आउने माओवादी रुकुमले जानकारी दिएको छ । त्यस्तै राष्ट्रिय खेलकुद परिषदका सदस्य सचिव युवराज लामा पनि रुकुम आउँने बताईएको छ । जन सभामा सहभागी हुन माओवादी पोलीटव्युरो सदस्य जनाद्र्धन शर्मा तथा सभासद सीता पौडेल यस अघि नै रुकुम पुगि सकेका छन् ।

अध्यक्ष दाहालले सहिद परिवार घाइते तथा अपांग परिवार कार्यालय प्रमुख र पार्टी कार्यकर्तासँग भेटभाट गर्ने माओवादीले जनाएको छ ।

Source : nagariknews

उद्योग बाणिज्य संघ रुकुममा पुनको प्यानल बिजय

१ मंसिर, रुकुम । रुकुम उद्योग वाणिज्य संघको नयाँ नेतृत्वको लागी भएको निर्बाचनमा बसन्त पुन मगरको प्यानल बिजय भएको छ । एकिकृत माओवादी इतरका दलको संयुक्त प्यानलका रुपमा उठेको बसन्त पुन मगर अध्यक्ष रहेको प्यानल निर्बाचित भएको हो । एकिकृत नेकपा माओबादीका तर्फबाट उम्मेदवार बनेका पबिर डाँगीलाई १ सय ७५ मतले पछि पादै बसन्त पुन मगरको प्यानल बिजय भएको हो । बसन्त पुन मगरले ४ सय ९७ र उहाँका प्रतिद्धन्दी परबिर डाँगीले ३ सय २९ मत प्राप्त गर्नु भएको थियो ।

संद्यको प्रथम उपाध्यक्षमा परमेश्वर भण्डारी ,द्धितिय उपाध्यक्षमा दिपकराज खडका ,सचिबमा शिबकुमार खत्री ,कोषाध्यक्षमा राजकुमार खत्री र सहसचिबमा डिल्लीबहादुर वली निर्बाचन भएका छन । सदस्यहरुमा यज्ञबहादुर परियार ,नबराज गिरी ,बालकुमारी गीरी ,महेन्द्र बुढा मगर र चन्द्रबहादुर घर्ती मगर निर्बाचित भएका छन् ।

गत कार्तिक २८ गते देखि जारी रुकुम उद्योग बाणिज्य संघको अधिबेशनमा तिब्र बिबाद भएपछि अधिबेशन लम्बीएको थियो । बुधबार देखि शुरु भएको मतदानको बिहिबार बिहान मात्र मत गणना गरिएको थियो । निर्बाचित अध्यक्ष पुन मगरले रुकुम जिल्लाका ब्यापारीहरुलाई साथमा लिई नयाँ र प्रभाबकारी काम गर्ने बताउनु भएको छ ।

खटाएको ठाउँमा हाजिरै नभई स्थानीय विकास अधिकारी सरुवा

जिविस निमित्तको पनि निमित्तको भरमा-
कमल थापा, रुकुम, असोज १५- कुनै पनि तल्लो तहदेखि माथिल्लो तहसम्मका कर्मचारीको सरुवा निश्चित अवधिको कार्यकाल बिताएपछि मात्र हुने गर्छ। तर, रुकुमका स्थानीय विकास अधिकारी भने निश्चित कार्यकाल त के खटाएको ठाउँमा एक पाइला नटेकेरै सरुवा भएका छन्।

असारमा रुकुमका तत्कालीन स्थानीय विकास अधिकारी केदारनाथ शर्मा रुकुमबाट सरुवा भएपछि उनको ठाउँमा रामकुमार श्रेष्ठलाई मन्त्रालयले पठाउने निर्णय गरेको थियो। तर, रुकुम आउने भनिएका स्थानीय विकास अधिकारी श्रेष्ठ भने पाइला नटेकेरै उतैबाट सरुवा भएका छन्।

तोकिएका स्थानीय विकास अधिकारी श्रेष्ठ उपस्थित नभएर उतैबाट सरुवा भएपछि रुकुम जिविस ४ महिनादेखि प्रमुखबिहीन बन्दै आएको छ। त्यसयता निमित्तको पनि निमित्तको भरमा चल्दै आएको छ। निमित्तको जिम्मेवारी पाएका योजना अधिकृत शिवकुमार कार्की घर बिदामा गएपछि दोस्रो निमित्तको जिम्मेवारी सूचना अधिकृत चिन्तामणि दाहालले सम्हाल्दै आएका छन्।

जिविसमा लामो समयदेखि स्थानीय विकास अधिकारी नहुँदा विकास निर्माणका योजनाबारे निर्णय हुन निकै कठिन हुँदै आएको छ। नगद भुक्तानी भए पनि स्थानीय विकास अधिकारीले मात्र गर्ने काम कार्वाही प्रभावति हुने गरेका हुन।

नागरिक

रुकुममा मात्र दैनिक करोड रुपियाँ रेमिट्यान्स भित्रँदै

कमल थापा, रुकुम, असोज १३- दशैं नजिकिँदै गर्दा रुकुममा दैनिक एक करोड रुपियाँका दरले रेमिट्यान्स भित्रने गरेको छ। रोजगारीका लागि छिमेकी देश भारत र तेस्रो मुलुकका विभिन्न देश गएका रुकुमेलीले मनी एक्सचेन्जमार्फत् दैनिक एक करोड रुपियाँ पठाउने गरेका कारोबारमा संलग्न मनी टान्सफरले जनाएका छन्।

रोजगारीमा गएका आफन्तले पठाएको रकम लिने उनीहरुका आफन्तको भिड विगतको तुलनामा सदरमुकामस्थित मनी एक्सचेन्जका शाखामा बढेको छ। सदरमुकामलगायत् ग्रामीण बजारमा पनि रेमिटका शाखा खुलेका छन्।

सामान्यतया सदरमुकाम खलङ्गामा खोलिएका विभिन्न मनी एक्सचेन्जका शाखाबाट दैनिक ७५ लाख रुपियाँ आउने गरेकामा यस पटक दसैं नजिकिँदै गर्दा दैनिक एक करोडको हाराहारीमा भित्रने गरेको मनी ट्रान्सफर सञ्चालक बताउँछन्। छिमेकी देश भारतबाट नगन्यमात्र रेमिट्यान्स आउने गरको भए पनि विश्वका अन्य मुलुक खासगरी मलेसिया, कतार, दुवई, साउदी, ओमन, कोरिया, इराक तथा युरोपियन मुलुकबाट सबैभन्दा बढी रकम आउने गरेको छ। भारतीय सेना, सिङ्गापुरे प्रहरी र बेलायती सेनामा कार्यरत् रुकुमेलीले समेत रेमिट्यान्स पठाउने गरेका छन्। जिल्लाका अधिकांश मगर समुदायका युवा भारतीय, सिङ्गापुरे र बेलायती सेनामा समेत कार्यरत् छन्। उनीहरुले एक पटकमा प्रतिव्यक्ति एक लाखदेखि पाँच लाख रुपियाँसम्म रकम पठाउने गरेका छन्।

पछिल्लो एक वर्षयता द्वन्द्वग्रस्त देश इराक र अफगानिस्तानबाट पनि रेमिट्यान्स आउने गरेको छ। यी देशमा पनि दोस्रो एयरपोर्ट प्रयोग गरेर रुकुमका कामदार जाने गरेका छन्। जहाँ जान सरकारले निषेध गरेको छ।

जिल्ला सदरमुकाममा रहेका वेस्टर्न युनियन मनी ट्रान्सफर, आइएमई, हिमाल रेमिट, प्रभु मनी ट्रान्सफर, सिटी एक्सप्रेस, मनकामना मनी टान्सफरलगायत् आधा दर्जन ट्रान्सफरका शाखा सदरमुकाममा सञ्चालित छन्। त्यसका साथै चौरजहारी, आठवीसकोट, रुकुमकोट, खारा जस्ता केही स्थानीय बजारमा पनि मनी ट्रान्सफरका शाखा छन्। जिल्लामा स्थापना गरिएका सामुदायिक सहकारी संस्थामार्फत् पनि रेमिट्यान्स भित्रने गरेको छ। यसले गर्दा रुकुममा यस पटकको दसैं तिहार अवधिमा मात्रै पचास करोड जति रेमिट्यान्स रकम भित्रिने मनी टान्सफर व्यवसायीको अनुमान छ।

रुकुमको पुपाल 'जर्नी टु यार्सा' को प्रदर्शन

काठमाडौं, आश्विन ११ - वृत्तचित्र पनि सिनेमा हो भन्ने बुझाउने हेतुले बिहीबारदेखि चार दिनसम्म दक्षिण एसियाली वृत्तचित्र महोत्सव आयोजना हुने भएको छ । महोत्सव कुमारी सिनेमा हलमा दिनभर चल्नेछ ।

महोत्सवमा नेपाल सम्बन्धित चारसहित ३६ वृत्तचित्र प्रदर्शन हुनेछन् । दीपेन्द्र भण्डारीको 'जर्नी टु यार्सा' को प्रदर्शनसँगै सुरु हुने महोत्सवमा नेपालसहित भारत, पाकिस्तान, श्रीलंका, बंगलादेश, अफगानिस्तान, बर्मा र तिब्बतका प्रतिनिधि वृत्तचित्र हुनेछन् । मंगलबार आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा उक्त जानकारी गराइएको हो । रुकुमको पुपालमा यार्सा खोज्न पुगेका झन्डै सात हजारको क्याराभानलाई पछ्याएको 'जर्नी टु यार्सा' बाहेक पहिलो दिन पाँच वृत्तचित्र देखाइनेछन् । महोत्सवमा केसाङ छेतेनको 'सेभिङ डोल्मा' वृत्तचित्र पनि छानिएको छ । बाँकी दुई नेपाली वृत्तचित्र भने विदेशीले तयार पारेका हुन् ।

'यसपालिदेखि महोत्सवमा बर्मा र अफगानिस्तानले समेत सहभागीता जनाएका छन्, जुन हाम्रा लागि पनि उत्साहजनक छ,' महोत्सव निर्देशक कनकमणि दीक्षितले भने । प्रतिस्पर्धात्मक महोत्सवमा निर्णायकले उत्कृष्ट ठहर्‍याएको वृत्तचित्रले दुई हजार अमेरिकी डलरसहित रामबहादुर ट्रफी जित्नेछ । दोस्रो हुनेले एक हजार अमेरिकी डलर र उत्कृष्ट डेब्यु फिल्म मेकरले पनि उ त्यति नै रकम पुरस्कार पाउनेछन् । भारतीय फोटोग्राफर, लेखक सतीश शर्मा, युरोपेली फिल्म महोत्सव 'वन वल्र्ड' का संस्थापक इगोर ब्लेजेभिक र आयोजक संस्थाकै पूर्वनिर्देशक तथा पत्रकार मनीष श्रेष्ठको निर्णायक समितिले वृत्तचित्रको मूल्यांकन गर्नेछ । १५ वर्ष अघिदेखि हुँदै आएको महोत्सवको यो आठौं संस्करणका लागि झन्डै चार सयबाट तीन महिना लगाएर तीन दर्जन वृत्तचित्र छानिएको महोत्सव सहनिर्देशक उपासना श्रेष्ठले जानकारी दिइन् । उनले भनिन्, 'सहभागी वृत्तचित्रको प्राविधिक गुणस्तर, विषयवस्तुको प्रस्तुतीकरणका साथै क्षेत्र, परिवेश र विधालाई समेत ध्यान दिएर छनोट गरिएको थियो ।'

प्रतिस्पर्धी वृत्तचित्रमध्येकै झन्डै २० फिल्म मेकरको समेत सहभागिता रहने बताइएको महोत्सवमा छलफल कार्यक्रमसमेत हुने दीक्षितले जानकारी दिए । उनले महोत्सवको उद्घाटन गर्न लागेकी बंगलादेशी फिल्म मेकर क्याथि्रन मसुसहित विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय स्तरका व्यक्तित्वबाट तीनवटा छलफल हुने बताए । छलफल वृत्तचित्रको विकासक्रम, बजारीकरणका बारेमा हुनेछ ।

प्रकाशित मिति: २०६८ आश्विन ११
Source: Kantipur

विद्यालय सुधार कार्यक्रमलाई ४४ करोड

२०६८ - असोज - ८
राजधानी संवाददाता
रुकुम, ८ असोज
जिल्ल्ाा शिक्षा कार्यालयले चालू आर्थिक वर्ष०६८/६९ का लागि शिक्षा क्षेत्रमा ४४ करोड ५६ लाख ४७ हजार रुपैयाँ छुट्टयाएको छ । जिल्ल्ााको विद्यालय सुधार कार्यक्रमअर्न्तर्गत सो रकम छुट्टयाइएको हो ।
कार्यालयका अनुसार विनियोजित रकममध्ये चालू खर्चतर्फ१५ लाख ६६ हजार र पुँजीगततर्फ५० लाख ६० हजार रुपैयाँ रहेको छ ।
जिल्ल्ाा शिक्षा अधिकारी दिव्यराज कट्टेलका अनुसार प्राथमिक तहका शिक्षकहरूका लागि १९ करोड २९ लाख ९४ हजार र निम्न माध्यमिक तथा माध्यमिक विद्यालयका शिक्षकका लागि ८३ लाख ६७ हजार रकम विनियोजन गरिएको छ ।
यस वर्ष५० ओटा विद्यालयमा चारकोठे नया“ भवन निर्माण गरिनेछ । जसअनुसार सुगम गाविसका लागि प्रतिभवन ६ लाख ५० हजार र दर्ुगम गाविसका लागि ७ लाख ४० हजार प्रति भवन विनियोजन गरिएको छ ।
यातायात सुविधा नपुगेका र सदरमुकामबाट टाढा रहेका १७ ओटा गाविसलाई दर्ुगम गाविस मानिएको छ । विद्यालयहरूमा नया“ भवन निर्माण, विद्यालय भवन मर्मत, खानेपानी र शौचालय निर्माणका लागि १० करोड ६० लाख रकम विनियोजन गरिएको छ । जसमा जिल्ला शिक्षा कार्यालयको आर्थिक सहयोग तथा सेभ द चिल्डे्रन र सिविन नेपालको प्राविधिक सहयोगमा भवन निर्माण गरिनेछ ।
त्यस्तै, जिल्ल्ाा शिक्षा कार्यालयको निर्माणाधीन भवन निर्माणका लागि थप ५० लाख ६० हजार रकम छुट्टयाइएको छ ।
यस वर्षप्राथमिक क्षेत्र विस्तार कार्यक्रम र अनौपचारिक प्राथमिक क्षेत्र विस्तार कार्यक्रमका लागि पाँच/पाँचओटा केन्द्रमार्फ कार्यक्रम सञ्चालन गरिने जिशिकाका शाखा अधिकृत विनाराम खड्काले बताए । खड्काका अनुसार पुराना २ सय ५२ ओटा बालविकास केन्द्रलाई निरन्तरता दिइएको छ भने आवश्यक परेका खण्डमा कात्तिक महिनाभित्र सम्बन्धित टोल तथा विद्यालयका बारेमा जानाकारी गराइनेछ । साथै, समुदायमा हस्तान्तरण भएका २२ विद्यालयलाई १ लाखका दरले प्रोत्साहन अनुदान वितरण गरिने अधिकृत खड्काले बताए ।
विद्यालयको बाहय वातावरण सुधारका लागि ५३ ओटा विद्यालयलाई २ लाखका दरले सहयोग गरिने कार्यालयले जनाएको छ । त्यस्तै, ४० ओटा विद्यालयको छात्रा शौचालय निर्माणका लागि २ लाखका दरले सहयोग प्रदान गरिनेछ । ५० ओटा विद्यालयमा कक्षाकोठा र भवन पुनर्निर्माणका लागि १ लाखका दरले रकम विनियोजन गरिएको छ । कार्यालयले निम्न माध्यमिक विद्यालयसम्मका दलित विद्यार्थीका लागि प्रतिविद्यार्थी ४ सयका दरले ९० लाख १३ हजार र निम्न माध्यमिक तहसम्मका छात्राहरूका लागि प्रतिविद्यार्थी ४ सयका दरले रकम वितरण गर्नेछ । द्वन्द्वपीडित बालबालिकाका लागि ५७ हजार २६ रुपैयाँ रकम छुट्टयाइएको छ ।
यस वर्षजिल्ल्ााका सम्पर्ूण्ा विद्यालयको शैक्षिक गुणस्तर वृद्धि गरिनेछ । जिशअ कट्टेलले भने, 'विद्यालयको पठनपाठन व्यवस्थित बनाउन करोडौंको रकम विनियोजन गरिएको हो ।' पहिलो पटक प्रतिभाको खोजीका लागि २५ हजार रकम विनियोजन गरेको उनले बताए ।

आफ्नै लगानीमा गाउँ झिलिमिली

रुकुम, (नेस), गाउँको विकास निर्माण गर्दा सधैं सरकारी तथा गैरसरकारी निकायको मुख ताक्नेहरुका लागि रुकुमको एक गाविसका स्थानीय बासिन्दाहरुले चुनौती दिएका छन्। जिल्लाको साख गाविसका सर्वसाधारणले आफ्नै लगानीमा विद्युत् उत्पादन गरेका छन्।

गाविसको वडा नम्बर ८ का ६८ घर र खलंगा-७ का १२ घरपरिवार मिलेर विद्युत् उत्पापादन गरेका हुन्। घरमा बत्ती बाल्ने लक्ष्य लिएपछि प्रतिपरिवार १५ हजार रुपियाँ र दुई हप्तासम्म श्रमदान गरी पाँच किलोवाट क्षमता भएको विद्युत् उत्पादन गरेका हुन्। ८० परिवारले जम्मा गरेको १ लाख २० हजार नगद तथा २ लाख बराबरको श्रमदान गरी करिब ३ लाख २० हजारको लगानीमा विद्युत् निर्माण गरिएको निर्माण समितिका अध्यक्ष किरण मल्लले बताए।

रुकुममा खाद्य असुरक्षा बढ्दो / स्थानीयवासीमा भोकमरीको त्रास

धनवीर दाहाल, (रुकुम), रुकुम जिल्ला यस वर्ष गत सालको भन्दा खाद्य सुरक्षाको हिसाबले जोखिममा रहेको एक प्रतिवेदनले देखाएको छ।
कृषि उत्पादनमा कमी आएपछि जिल्ला खाद्य सुरक्षा संजालले जिल्लाका २६ गाविसलाई यस वर्ष खाद्य असुरक्षित गाविसको रुपमा घोषणा गरेको छ।


त्यसमध्ये जिल्लाका पूर्वी र उत्तरी भेगका करिब दश गाविसहरु सबै भन्दा बढी जोखिममा रहेका गाविसहरु हुन्। संजालले प्रत्येक तीन-तीन महिनामा जिल्लाको खाद्य अवस्थाको बारेमा जानकारी लिने गर्छ। जिल्लास्थित सरोकारवाला निकायहरुको सहभागितामा शुक्रबार बसेको बैठकले सम्भावित क्षेत्रमा बेलैमा खाद्यान्न ढुवानी गर्नुपर्ने कुरामा पनि सतर्कता अपनाइएको छ।

सो साजालले बताएअनुसार हुकाम रन्मामैकोट तकसेरा गोतमकोट स्यालाखदीलगायतका दश गाविसहरुमा सबै भन्दा कम मकै उत्पादन भएकाले चाँडै खाद्यान्न अभाव हुने सम्भावना रहेको छ। रोगका कारण मकै उत्पादनमा गतवर्षभन्दा ३० प्रतिशत कमी आउने भएकाले उक्त क्षेत्रहरुमा खाद्यान्न अभावको सम्भावना रहेको जिल्ला कृषि विकास कार्यालय रुकुमका प्रमुख कुलप्रसाद अधिकारीले बताए। उनले भने यस वर्ष जिल्लाभरको उत्पादनमा कमी छ तर सधैं खाद्यान्न अभाव हुने गाविसहरुमा समस्या झनै बिकराल हुनेछ।रातभरि पानी पर्ने र दिउँसो बादल लागेकाले मकै बालीमा रोग लागेको हुँदा उत्पादनमा कमी आएको जिल्ला कृषि विकास कार्यालय रुकुमले जनाएको छ। यस वर्ष मकै बालीमा फेद कुहिने जस्ता रोगका कारण मकै बाली सुकेको थियो। जिल्लाका करिब ५० प्रतिशत स्थानमा मकै भित्राउने काम सकिएकाले जिल्लामै उत्पादनमा कमी आएको बताइएको छ।

जिल्लाका धेरै स्थानमा मकैमा रोग लागेको र कतिपय स्थानमा भदौ्रको अन्तिमतिर आएको हावाहुरीले क्षति गरेको छ। गतवर्ष पनि मकै बालीमा उत्पादन कमी आएपछि जिल्लाका दुई दर्जन गाविसहरुमा खाद्यान्न अभाव देखिएको थियो। यद्यपि जिल्ला खाद्य संस्थान रुकुममा अझै चार महिनाको लागि भ्याउने खाद्यान्न मौज्दात रहेका जिल्ला खाद्य संस्थान रुकुमले जनाएको छ।

पुल नहुँदा नदी तर्न ५० रुपैयाँ

रुकुम, भाद्र १५ -
सबैजसो गाविस भएर बग्ने सानीभेरी नदीका अधिकांश स्थानमा पुल नहुँदा यात्रीहरू खोला तार्न २० देखि ५० रुपैयाँ तिर्न बाध्य छन् । खलंगा-५ र झुला ९ को बीचमा पर्ने सानीभेरी नदी तर्दा यात्रीले ५० रुपैयाँ तिर्नुपर्ने नियम छ । दैनिक स्थानीय दसजनासम्म युवा खोलाको किनारमा बस्ने र नदी वारपार गराउँदा ५० रुपैयाँ लिने स्थानीय शिक्षक बालकृष्ण शर्माले बताए ।

उनका अनुसार सामान भए सय रुपैयाँसम्म लिने गरिएको छ । ठाँटीका युवाले बनाएको अस्थायी पुल बाढीले बगाएपछि आवतजावत गर्न समस्या भएपछि युवाले बटुवाबाट रकम असुल्ने गरेका हुन् ।

'दिनभरि खोलाले बगाएका काठदाउरा संकलन गर्ने र बटुवालाई खोला तराउने काम गरिरहेका हुन्छौँ ।' स्थानीय भूपेन्द्र चन्दले भने, 'आफैं खोला तर्न सक्नेलाई भने पैसा लिँदैनौं ।' दैनिक ५० देखि सय जनासम्मले रकम तिरेर खोला तर्ने गरेका छन् ।

त्यस्तै स्यालापाखा र पीपल गाविस जोड्ने पुल बाढीले भत्काएपछि नदी तर्नका लागि स्थानीयहरूले २० देखि ४० रुपैँयासम्म लिने गरेका छन् । स्थानीय कांग्रेस नेता नरजित बस्नेतका अनुसार दैनिक साठी जनासम्मले पीपल र स्यालापाखा वारपार गर्नका लागि सानीभेरी नदी तर्न रकम खर्चिनुपर्ने बाध्यता छ । उनले भने, 'पौडी खेल्न दक्ष स्थानीय युवाले बटुवालाई नदी तारिदिने गरेका छन् ।'

स्थानीयका अनुसार नदीमा पुल नहुँदा हुकामबाट जाङको अर्जल, गोतामकोटबाट जाजरकोटको सोभाभगवती लगायतका स्थानमा आउजाउ गर्न पौडी खेल्न नसक्ने बटुवाले रकम तिरेर तर्नुपर्ने बाध्यता छ ।

त्यस्तै पुर्तिमकाँडा र गरायला गाविस जोड्नका लागि सिएसपी नामक संस्थाले बनाएको तुइन बिगि्रएपछि दुई गाविस आवतजावत गर्न रकम तिर्नुपर्ने बाध्यता छ ।

प्रकाशित मिति: २०६८ भाद्र १६ कान्तिपुर

दैनिक उपभोग्य सामग्री अभाव "पहिरोले सडक अवरुद्ध"

रुकुम, १७ भदौ

जिल्लाका विभिन्न क्षेत्रमा यातायात अवरुद्ध भएपछि व्यापारिक केन्द्र रुकुमकोटलगायत १६ गाविसमा दैनिक अत्यावश्यक सामग्रीको अभाव भएको छ । वर्षात्का कारण पहिरो गएपछि दुई महिनाअघि अवरुद्ध सोलावाङ बालुवा हरित कृषि सडक सुचारु हुन नसक्दा समस्या भएको हो ।

थप खाद्यान्न नभित्रिएपछि छिटफुट पाइने सामानको मूल्य पनि अत्यधिक बढाइएको छ । नुन, तेल चामललगायतका सामानको मूल्यमा वृद्धि भएको व्यापारी सुन्दर थापाले बताए । “गाडी, मोटर चल्दैनन्,” उनले भने, “मान्छे र घोडाखच्चरबाट समान ढुवानी गर्दा अलिकति महँगो भइहाल्छ नि ।”

रुकुम उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष वसन्तकृमार श्रेष्ठले सडक सुचारु नहुँदा सर्वसाधारणले मार खेपिरहेको बताए । “सरोकारवाला निकायसमक्ष पटक–पटक जानकारी गराएका छौं,” उनले भने, “कहिल्यै हुँदैन भन्ने शब्द पनि आएन कहिले भएन पनि ।”

उता, जिल्लास्थित सरोकारवाला निकायले भने यातायात सुचारु गर्न प्रक्रिया अघि बढिरहेको बताएका छन् । “वर्षाले जिल्लाको प्रमुख राजमार्गसँगै अन्य दर्जनौं राजमार्ग एकैसाथ अवरुद्ध भएकाले समस्या भएको हो,” प्रमुख जिल्ला अधिकारी कृष्णप्रसाद अधिकारीले भने, “केन्द्रमा समेत जानकारी गराइसकेका छौं ।”

०६३ सालमा निर्माण गरिएको सल्ली–चौरजहारी सडकखण्डमा वर्षमा ६ महिनामात्र सवारी साधन सञ्चालन हुने गरेका छन् ।
Source : Karobar Daily
०४ सेप्टेम्बर २०११

विद्युत्मा अनियमिताले समस्या

रुकुम, २२ भदौ

रुकुम जिल्लाको विद्युत् सेवा दुई दिनदेखि अनियमित बन्दै आएको छ ।

रुकुमेली विद्युत् उपभोक्ता समिति रुकुमले जलविद्युत् आयोजनाको मूल ठाउँमा रहेका २ नम्बर जेनेरेटरलगायतका मेसिनहरू जलेकाले यो समस्या आएको बताएको छ । केन्द्र प्रमुख रामबहादुर केसीका अनुसार दुईवटा मेसिनमध्ये एउटा मेसिन बिग्रिएकाले कामचलाउ भइरहेको बताए । समितिले सूचना टाँस गरी मेसिन मर्मतकार्य भइरहेको भए पनि कहिलेसम्म बन्छ भन्ने कुराको केही ठेगान नभएको बताएको छ । २ सय ५० किलोवाट क्षमताको स्यार्पुताल जलविद्युत् आयोजना रुकुमेली विद्युत् उपभोक्ता समितिले सञ्चालन गर्दै आएको छ ।

विद्युत् सेवा अनियमित बनेपछि विद्युत् सेवा उपभोग गरिरहेका सेवाग्राही मर्कामा परेका छन् । बत्ती आउने–जाने ठेगान नभएकाले समस्या आएको स्थानीय व्यापारीहरूको गुनासो छ । कम्प्युटर खोल्न नपाउँदै बत्ती जाने भएकाले समेत कम्प्युटर सिक्न आएका प्रशिक्षार्थी, साइबर सञ्चालनसँगै कम्प्युटरमा समेत समय समयमा खराबी देखिन थालेको साइबर सञ्चालक गणेश शर्माले बताए ।

विद्युत् समस्याले सञ्चार क्षेत्र पनि अछुतो छैन । जिल्लास्थित नियमित रूपमा प्रकाशन भैरहेका आधा दर्जनभन्दा बढी पत्रपत्रिका बन्द भएका छन् भने स्थानीय एफएम स्टेसनहरूले आफ्नो नियमित प्रसारण समय घटाएका छन् । रुकुमको बाँफिकोटस्थित स्यार्पुतालबाट उत्पादन गरिएको स्यार्पुताल साना जलविद्युत् आयोजना रुकुमको एकमात्र ठूलो विद्युत् आयोजना हो, जसबाट जिल्ला सदरमुकाम खलंगालगायत बाहिरी १० वटा गाविसमा समेत विद्युत् सेवा प्रदान गर्दै आएको छ ।

जिल्ला सदरमुकाम मुसिकोट खलंगामा समय–समयमा विद्युत आउने–जाने गरे पनि बाहिरी १० वटा गाविसमा भने विद्युत्सेवा अवरुद्ध भएको छ, जसका कारण स्थानीय बासिन्दाहरू मोबाइल चार्जलगायतका अन्य रेडियो, टेलिभिजन हेर्नबाट समेत वञ्चित भएका छन् ।

समितिले आयोजना सुरुवातको समयमा जडान गरेका मेसिनहरू अहिलेसम्म फेरबदल नगर्दा समय–समयमा समस्या आउने गरेको स्थानीय बासिन्दाहरूको गुनासो छ । तर, विद्युत् आपूर्तिमा समस्या आए पनि जेनेरेटरबाट कामकाज सञ्चालन गर्ने गरेका व्यापारीहरूका लागि भने मालामालको अवस्था छ । उनीहरूले महँगो शुल्क लिएर मोबाइल चार्जलगायत विभिन्न सेवा दिइरहेका छन् ।
Source : karobar Daily
०९ सेप्टेम्बर २०११

पहिरोमा पुरिएर ६ जना बेपत्ता

रुकुम, भाद्र २० - अबिरल वर्षाका कारण जिल्लाको हुकाम गाविसमा गएको पहिरोमा पुरिएर ६ जना बेपत्ता भएका छन । हुकाम - ७ काचरजंगमा पहिरोमा पुरिएर ६ जना बेपत्ता भएका हुन । घटनास्थल जिल्ला सदरमुकामबाट तीन दिनको दुरीमा पर्छ ।

जिल्ला प्रहरी कार्यालय रुकुमका अनुसार सोमवार दिउँसो दुई बजेतिर घट्टमा पिठो पिस्न गएका सातजनामध्ये ६ जना पहिरोमा पुरिएर बेपत्ता भएका हुन । बेपत्ता हुनेहरुमा हुकाम - ७ की ५२ वर्षीय जखकुमारी बुढा, १० वर्षकी चाहना बुढा, २९ वर्षीया सुनिता घर्ति,सुनिताको छोरी १ वर्षकी हिमांशु घर्ति, ८ वर्षीया पुजीनी बुढा र ९ वर्षीया सरिता बुढा छन ।

बेपत्ताको खोजी र उद्धारका लागि इलाका प्रहरी कार्यालय मैकोटबाट प्रहरी नायब निरीक्षक हरिसिं उर्यालको नेतृत्वमा १५ जनाको टोली खटिएको प्रहरी नायब उपरीक्षक किसनसिं थापाले कान्तिपुरसित बताए । उनका अनुसार प्रहरीले घटना भएको १० घन्टापछिमात्र जानकारी पाएकाले उद्धारमा ढिलाई भएको छ । घटनामा १० वर्षीय मिलन बुढाले भागेर ज्यान बचाएका थिए ।

प्रहरीका अनुसार पिठो पिसिरहेका् बेला २ सय मिटर माथिबाट आएको पहिरोले घट्ट पूर्णरुपमा पुरेको छ । प्रहरी नायब उपरिक्षक थापाका अनुसार इलाका प्रहरी कार्यालय मैकोटबाट गएको प्रहरीटोलीसंग सम्पर्कबिच्छेद भएकाले घटनाबारे थप जानकारी आउन सकेको छैन ।

प्रकाशित मिति: २०६८ भाद्र २०
Source : कृष्णप्रसाद गौतम Kantipur

एउटै छाप्रोमा ११ टुहुरा

कमल थापा, रुकुम, भदौ १७ - रुकुम सदरमुकाम खलंगा-३ स्थित एक छाप्रोमा ११ टुहुरा बस्दै आएका छन्। सशस्त्र युद्धकालमा नेपाली सेनाको मोर्टार आक्रमणमा घाइते भएकी गरायला-५ की देवसरी पुनका ५ र जाङ गाविसका आइते तामाङका ६ गरी ११ बालबालिकाले कुनै राहत पाएका छैनन्।

२०५९ मंसिर ९ गते गस्तीमा गएको सेनाको गोली दुवै तिघ्रामा लागेकी देउसरीको उपचार अभावमा गत मंसिरमा मृत्यु भएको हो।
आमाको मृत्यु र बाबुले हेर्न छाडेपछि १५ वर्षीया ललिता पुन, १३ वर्षीया सानु पुन, ११ वर्षीया हिरा पुन, ९ वर्षीया कविता पुन र ६ वर्षीय जनम पुनको रेखदेख गर्ने कोही छैन।
उनीहरु स्थानीय लालबहादुर नेपालीको गोठमा बस्दै आएका छन्। सरकारले द्वन्द्वकालमा मृत्यु भएकालाई लाख रुपैयाँका दरले राहत दिए पनि द्वन्द्वकालमा लागेको गोलीकै घाउ बल्भि्कएर मृत्यु भएकी देउसरीको परिवारले पाउन सकेको छैन।
बाबुको मृत्यु र आमाको मानसिक सन्तुलन गुमेपछि बिचल्लीमा परेका पूर्वी रुकुमको जाङ गाविसका तामाङ परिवारका ६ बालबालिका पनि देवसरीका टुहुरासँगै बस्दै आएका छन्।
उनीहरुका बाबु आइते तामाङको गत पुसमा मृत्यु भएको हो। सबै बालबालिका एक वर्षको अन्तरमा जन्मेका हुन्। आमा पृथ्वीमायाको कतिखेर होस आउँछ भने कतिखेर जे मन लाग्यो त्यही गर्छिन्।
'पानीको झरीसँगै मध्यरातमा आए, बस्ने ठाउँ नभएकाले बालबच्चाका लागि गोठको ढोका खोलिदिएँ,' गोठका मालिक लालबहादुरले भने, 'ओढ्ने एउटा थोत्रो कम्बल पनि पानीले भिजेकाले रातभर जाग्राम बसे।'
खानेकुरा नहुँदा कहिलेकाहीँ छिमेकीले दिने गरेका छन्। त्यसमाथि मानसिक रोगी आमाले खाना फालिदिने, कुटपिट गर्ने, कपडा च्यातिदिने र मध्यरातमै घरदेखि बाहिर लगेर डुलाउने गरेको छिमेकी भावना परियारले बताइन्।

03 September 2011 नागरिक

खारा पहिरोमा पाँचको मृत्यु, करोडौँको क्षति

नयाँ पत्रिका/आदर्श केसी


रुकुम, ६ भदौ

सोमबारदेखिको अविरल वषर्ासँगै आएको पहिरोले पुर्दा रुकुममा पाँचजनाको मृत्यु भएको छ । खारा गाविसको सलडाँडामा रहेको पुष्कर ओलीको घर पहिरोले बगाउँदा उनका तीन छोरीको मुत्यु भएको छ ।

मृत्यु हुनेमा ७ वषर्ीया मीना ओली, ४ वषर्ीया टीका र १६ वषर्ीया लक्ष्मी रहेका छन् । सँगै सुतेका दुई छोरा भने घरको छानो खोलेर भागेर ज्यान बचाउन सफल भएका छन् । पुष्कर पत्नीसँगै पीठो पिध्न खोलामा गएकाले बाँच्न सफल भए । त्यस्तै खाराकै -२ वार्ड हाइवाङमा रहेको जयराम ओलीको घर पहिरोले बगाउँदा उनका १६ वषर्ीय छोरा यज्ञबहादुर, १४ वषर्ीय सेतेको मुत्यु भएको छ । पहिरोमा चारजना घाइते भएका छन् । घाइते हुनेमा जयरामकी पत्नी बुदि, छोरी र भदि रहेको प्रहरी निरीक्षक किशोर श्रेष्ठले जानकारी दिए ।

घाइतेको थप उपचारको लागि मौसम खराबीले स्थानीय मेडिलममा उपचार भइरहेको छ । सदरमुकाम खलंगा जोडने सिम्रमुत खोलामा आएको बाढीले सडक अवरुद्ध हुँदा घाइतेलाई जिल्ला अस्पताल ल्याउन सकिएको छैन ।

गाविसको दर्जन बढी स्थानमा पहिरो गएकाले खारामा करोडौँको क्षति भएको छ । गाविसका पाँच वडाका करिब दुई दर्जन बढी घरमा क्षति भएको छ । पाँच वडा पहिरोको जोखिममा रहेको स्थानीय भीम ओलीले बताए । उनका अनुसार पहिरोसँगै खोलामा आएको बाढीले दुई दर्जन पानी घट्ट, सयौँ मुरी धान खेत, सयौँ संख्यामा पशुचौपाया, बाख्रा बगाएको छ । पाँच वडामा रहेको बाल विकास प्रावि पहिरोले पुरेको छ । विद्यालय पहिरोले पुरेपछि विद्यालयको पठनपाठन ठप्प भएको छ । उता, भलाक्चा गाविसको ७ वडामा रहेको ज्ञानोदय मावि पनि पहिरोको जोखिममा रहेको छ ।

विद्यालयको शौचालय तथा खेल मैदान पहिरोले बगाएपछि पठनपाठन बन्द गरिएको प्रधानाध्यापक सोबिराम पुनले बताए । उद्धारका लागि सदरमुकाम खलंगाबाट प्रमुख जिल्ला अधिकारी कृष्णप्रसाद अधिकारी, डिएसपी किसनसिंह थापासहितको टोली घटनास्थल पुगेको थियो । त्यस्तै कांग्रेसका जिल्ला सभापति मानबहादुर नेपालीसहितको कांग्रेसको टोली राहत सामग्री बोकेर घटनास्थल पुगेको थियो । घटनाको थाहा पाउनेबित्तिकै खारामा रहेको दी फेमस महेन्द्रादल गण खारा ब्यारेकबाट नेपाली सेनाको टोली पुगेर उद्धार गरेको थियो ।

यता, सल्यान कोटवारा पहिरोमा एकै घरका दुई बालकको ज्यान गएको छ । कोटवारा-३ चौलावारका राजकुमार ओलीका ७ वषर्ीय छोरा नन्दलाल र ४ वषर्ीय नोखीरामको मुत्यु भएको छ । बिहान ८ बजे आएको पहिरोमा उनीहरूको ज्यान गएको हो । अविरल वषर्ापछि सल्यानका विभिन्न गाविसमा एक दर्जन घर/घट्ट पहिरोले बगाएको छ भने दुई दर्जन घर पहिरोको जोखिममा परेका छन् । राप्ती राजमार्गअन्तर्गत रुकुम, सल्यानलगायतका विभिन्न स्थानमा पहिरो गएपछि मंगलबार बाटो अवरुद्ध भएको छ ।

पहिरोले २७ घर भत्कायो

कमल थापा, रुकुम,
साउन २७- लगातार वर्षापछि पहिरोले रुकुममा एक हप्तायता २७ घर भत्केका छन्।
चौखावाङ- ४, ६ र ८ मा आएको पहिरोले ती घर पूर्णरुपमा भत्काएको हो। दुई विद्यालयसहित १ सय ५४ घर उच्च जोखिममा छन्।
घर भत्किएपछि स्थानीय आफन्तका घर र गोठमा बस्न थालेका छन्। सूर्योदय निमावि र शान्ति नमुना प्रावि पहिरोकै कारण अनिश्चितकालका लागि बन्द गरिएका छन्। मानवीय क्षति भने भएको छैन।
अत्यधिक वर्षाले घरभित्रै पानीको मुहान फ्फुट्ने गरेको स्थानीय ज्ञानबहादुर ओलीले वताए। 'मुहान फुट्नाले घरै बग्न थालेका छन्,' उनले भने, 'घर भत्केपछि कति आफन्तका घरतिर लागे, बाँकी गाउँमाथिको चौखावाङ लेकतिर।'
सूर्योदय निमाविका शिक्षक प्रभात चन्दका अनुसार, वर्षाले विद्यालय नै भत्कन थालेपछि बन्द गर्नुपरेको हो। 'खेलमैदान र शौचालय पनि बगाइदियो,' चन्दले भने।
गाउँमा ल्याएको पानीको ड्याम र पाइप वर्षाले बगाएपछि बलेंसीको पानी खान बाध्य भएको स्थानीयले बताए। चिसो गोठमा बस्नुपर्दा गाउँले बिरामी पर्न थालेका छन्। झाडापखाला, ज्वरो र टाइफाइडको समस्या देखिन थालेको पीडितले भने। दैवीप्रकोप समितिको बैठकले राहतको पहल गर्ने निर्णय गरेको बताइएको छ।

Source : Nagariknews

रुकुम पुग्ने पर्यटकलाई राडीपाखी उपहार

फागुन २८, रुकुम (अस)। रुकुम जिल्ला घुम्न आउने पर्यटकलाई स्थानीय महिलाद्वारा तयार गरिएका राडीपाखी उपहार दिन थालिएको छ । जिल्लाको रन्मामैकोटका बासिन्दाले ढोरपाटन शिकार आरक्ष तथा बुकीपाटन घुम्न आउने पर्यटकलाई चिनोका रूपमा राडीपाखी उपहार दिन थालेका हुन् । सरकारले सन् २०११ लाई नेपाल पर्यटन वर्षघोषणा गरेको अवसरमा जिल्ला भ्रमणमा पर्यटकलाई आकर्षित गर्न सो अभियान थालिएको उनीहरूको भनाइ छ ।

जिल्ला सदरमुकाम खलङ्गादेखि ४० कोष पूर्वमा रहेको मैकोट गाविसका बासिन्दाले होम स्टेको समेत व्यवस्था गरी पर्यटन प्रवर्द्धनमा सघाइरहेका छन् । ढोरपाटन शिकार आरक्ष नेपालको एकमात्र शिकार हो । सो आरक्षका मुख्य स्थानहरू दोगाडि, सेरेङखोला तथा सुनदह ब्लक मैकोट गाविसमा पर्छ । सो गाविसका बासिन्दाले पर्यटकलाई पहिलो दिनको खाना पनि निःशुल्क खुवाउने व्यवस्थासमेत गरेका छन् ।

सो गाविसलाई नमूना पर्यटकीय गन्तव्य बनाउनका लागि स्थानीय पर्यटकीय सम्पदा संरक्षण केन्द्र र पुपाल युवा क्लबका सदस्यहरू सक्रिय देखिएका छन् । केन्द्रका सचिव सुरवीन्द्र पुनका अनुसार नेपालको सबैभन्दा दुर्लभ मानिने हिमचितुवा, झारल, थार, रातो बाँदर, नाउरलगायतका वन्यजन्तु हेर्न ढोरपाटन र बुकीपाटनमा पर्यटक आउने गर्छन् । 'हामीले गाउँमा आउने पर्यटकलाई पहिलो दिनको खाना निःशुल्क दिने गरेका छौं, साथै जिल्लाको चिनोस्वरूप राडीपाखी उपहार दिने व्यवस्था पनि गरेका छौं,’ सचिव पुनले अभियानलाई बताए । ऐतिहासिक तथा रमणीय मगर बस्तीहरूमा पर्यटक भित्र्याउन यस्तो व्यवस्था गरिएको पर्यटक प्रचारप्रसार समितिका अध्यक्ष लजिन्द्रबहादुर बुढाले जानकारी दिए । उनका अनुसार मैकोटका युवाहरूले अहिले मुसीकोट-ढोरपाटन-डोल्पा पदमार्ग बनाउन सक्रियता बढाएका छन् ।

'गाउँमा पेल्पा दोभानस्थित तातोपानी, मैकोट गाउँ, बुकीपाटन तथा ढोरपाटनलाई समेटेर पर्यटकीय केन्द्र बनाउन सके कम्तीमा वार्षिक १० हजार पर्यटक भित्र्याउन सकिन्छ,' उनले भने । उनका अनुसार मैकोट गाउँवरपरका २ सय घरमा होम स्टेको व्यवस्था मिलाइएको छ । बुढाले ढोरपाटन र बुकीपाटन क्षेत्रमा वार्षिक १ हजार पर्यटक पुग्ने गरेको पनि बताए । केन्द्रका अध्यक्ष लजिम पुनका अनुसार दुर्लभ वन्यजन्तु र जडीबुटीका लागि प्रसिद्धि कमाएको मैकोट क्षेत्रलाई पर्यटकीय क्षेत्र बनाउन सरकारले विशेष ध्यान दिनुपर्छ । 'पर्यटक भित्र्याउन जति काम भएको छ, त्यो सबै स्थानीयवासीको सक्रियतामा भएको हो', पुनले भने । शिकार क्षेत्रमा आउने ६० प्रतिशत पर्यटक मैकोट क्षेत्रमा आउने गरेको स्थानीय व्यवसायी पूर्णबहादुर बुढाले जानकारी दिए । उनले भने, 'त्यसैले पर्यटकका लागि आकर्षक सुविधा दिन खोजेका छौं ।' उनका अनुसार मैकोट क्षेत्रमा रहेका घरमा एकछाक सादा खानाको सयदेखि ४ सय रुपैयाँसम्म पर्छ भने बस्नका लागि दिनको रू. ५ सय लिने गरिएको छ । स्थानीय वीरभान विकका अनुसार 'स्थानीय मगर संस्कृति, दुर्लभ वन्यजन्तु, बुकीपाटन क्षेत्रका ताल तथा हिमशृङ्खलाका कारण सो क्षेत्र पर्यटकका लागि आकर्षक गन्तव्य हुन सक्छ ।' पेल्मा दोभानमा रहेको तातोपानीमा मात्र दैनिक १ सय आन्तरिक पर्यटक आउने गरेको पनि बिकको भनाइ छ ।


source : Abhiyan

आफ्नोपनको पुनरागमन

रुकुमको काँक्री गाउँ। खाम मगरहरूको यस बस्तीमा फागुन अन्तिम साता पुग्यो, सञ्चारकर्मी र पर्यटनकर्मीहरूको एक समूह। राजधानीबाट काँक्री पुगेको समूहको स्वागत र बिदाइमा स्थानीयबासीले खाम संस्कृतिको रातो कार्पेट ओछ्याए, त्यसैको माला पहिराए। बिदाइका बेला भालेको डाकोसँगै एक वृद्धले ट्याम्को बजाउँदै गाउँलेलाई एकै ठाउँमा भेला हुन खबर गरे। घन्कन थाल्यो पुरानो पञ्चे बाजा अनि माहोल नै बदलियो। ६० वर्षे श्यामबहादुर विकले स्थानीय लबजमा गाए, पार िवन पखेरीमा स्यालै करायो। बाँचुन्जेल रमाइलो छ, मरे हरायो। दशक लामो सशस्त्र द्वन्द्वले साँचेका बूढाबूढी र केही युवा गीतमा झुम्न थाले। आगन्तुकको स्वागतमा गीत गाएका श्यामबहादुर भन्दै थिए, "यसरी गीत गाएर सँगसँगै नाच्ने धेरै साथीभाइ युद्धका बेला भुक्लुक्कै भए। म पनि मरेर बाँचेको हुँ।"

यसरी खाम मगरहरूको बस्तीमा फेर िपञ्चे बाजा घन्कन थालेको छ। युद्धले थलिएको पश्चिम नेपालको विकट भूगोलका स्थानीय बासिन्दाले सशस्त्र द्वन्द्वका बेला चाडबाडमा समेत आफ्ना बाजा बजाउन पाएका थिएनन्। त्यसबेला न उनीहरूले धित मारेर चल्तीका गीत गाउन पाए, न त सिंगारु, मयुर, भूमे नाचमा कम्मर मर्काएर नाच्न नै। चाडबाडका बेला आफन्त एकै ठाउँमा भेला भएर झाँक्री नृत्यमा रम्नु त सपना नै थियो। तर, अहिले त्यो विरक्त अवस्था फेरएिको छ। रुकुमका खाम मगरहरू फेर िआपना रैथाने बाजा, नाच र लोकलयमा रम्न थालेका छन्।

दशक लामो द्वन्द्वमा बाँचेकाहरू अहिले खाम बस्तीको लोपोन्मुख मौलिक सभ्यता ब्यूँताउन लागिपरेका छन्। काँक्रीका स्थानीय संस्कृतिकर्मी नरबहादुर बुढा विगत सुनाउँदै भन्छन्, "त्यसबेला मरे/बाँचेको पनि पत्तै हुँदैनथ्यो। बितेको दशकमा भाइ, भतिजा, छोरी, बुहारी मारएिका र बेपत्ता बनाइएका खबरले आँखाका परेली कहिल्यै सुक्न पाएनन्। अनि, कसरी भूमे गीत गाउनु, कुन खुसीयालीमा मयुर नाचमा कम्मर मर्काउनू।"

कहालीलाग्दो विगत भुलेर खामबासीहरू आफ्नो परम्परा र युद्धसँग जोडिएका कहालीलाग्दा अनुभूति जगेर्नामा हातेमालो गर्दैछन्। यही अभियानमा सक्रिय स्थानीय संस्था गतिशील युवा समाज नेपालका अध्यक्ष सुबोधराज शेर्पाली भन्छन्, "यी दुवैलाई सँगसँगै अगाडि बढाइएन भने भावी पुस्ताले हामीलाई माफी दिने छैनन्।"

मध्यपश्चिमको पहाडी भूक्षेत्रमा रहेको खाम संस्कृति एकदमै भिन्न छ। दशक लामो सशस्त्र द्वन्द्वले उनीहरूको अनौठो चालचलनलाई बाहिरी दुनियाँमा फैलन दिएन। न त सहरयिाले खाम संस्कृतिका बारेमा जान्न र बुझ्न चासो देखाए। खाम बस्तीका बासिन्दालाई युद्धसँग जोडेर मात्र हेरयिो। यस बस्तीको पहिचानमा नजानिँदो पाराले माओवादी विद्रोह जोडिन पुग्यो। समाजले अस्ितत्वको छुट्टै मान्यता पायो। फलस्वरूप यहाँ सांस्कृतिक पालुवा मौलाउनै पाएन।

आगन्तुकहरूको स्वागत कार्यक्रममा सहभागी हुन आइपुगेका थिए, पञ्चायतकाल प्रधानपञ्च नरबहादुर बुढा। उनले भूमे नाच हेरे। भन्दै थिए, "बाँचेका भए मेरा छोरा, बुहारी पनि आज यसरी नै नाच्दा हुन्।" बुढाका अनुसार, उनका छोरा सत्यनारायणले गाउँकी भागपुरा बुढासँगै प्रेम विवाह गरेका थिए। २०५५ माघमा दुवै जना भारततर्फ लागे। ०५६ कात्तिकमा र्फकंदा रुकुमको चुनबाङ जंगलमा सुरक्षाफौजद्वारा छोरासहित गर्भवती बुहारीको हत्या भयो। भन्छन्, "दाइको हत्यापछि डराएर सानो छोरा रक्षा माओवादीमा लाग्यो। हाम्रो परविार छिन्नभिन्न भयो। अनि, कुन खुसीले गाउने, कुन हर्षमा नाच्ने?"

द्वन्द्वको त्रास हटेपछि युवा पुस्ता पुराना संस्कृतिमा रम्दै मायाप्रीतिका कुरा गर्न थालेको छ। पहिलेजस्तै प्रेम विवाहको प्रचलन झांगिएको छ। यस विकट गाउँमा धेरैले मागी-विवाह गर्न छोडे। पहिला मागी-विवाह गरेकी धनकुमारी विक अहिले प्रेम-विवाह गरेपछि निकै खुसी भएकी छन्। छोराले प्रेम विवाह गरेकामा जोखी बिकको अनुहार पनि कम्ती उज्यालो छैन। लीलावीर बुढा, ७८, पनि उज्यालो जीवन जिउनका लागि भावी पुस्तालाई प्रेम-विवाह गर्न सल्लाह दिन्छन्। भन्छन्, "करकापमा परेर होइन, मनले खाएर विवाह गर। त्यसैमा राम्रो होला।" शान्ति छाएकामा खुसी लीलावीर भन्छन्, "युद्धले झन्डै हाम्रो यस्तो रमाइलो संस्कृति हरेको।"

खाम संस्कृति जोगाउन अब ढिला हुन लागेको ठहर छ स्थानीयहरूको। आफ्नै पहलमा उनीहरू जिल्लाकै ठूलो खाम संग्रहालय बनाउने सुरसार गर्दैछन्। यसको भवन निर्माण भइसकेको छ। केही समयमै उनीहरूले त्यस संग्रहालयलाई खाम बस्तीको परम्परा, जीवनशैली, पहिरन, भाँडाकुँडा, आफ्नै गाउँठाउँमा हातैले उत्पादन गरेका सामान, बाजागाजालगायतका सामानहरू भरभिराउ पार्नेछन्। "आगन्तुकहरू संग्रहालय पस्दा खाम संस्कृतिबारे बुझ्न सकून् भन्ने हाम्रो चाहना हो," स्थानीय वीरता बुढा बताउँछन्।

संग्रहालय निर्माणाधीन गुरल्िला पदमार्गको छेवैमा निर्माण गरएिको छ। यस पदमार्गमा हिँडेकाले सजिलै खाम सभ्यता जान्न र बुझ्न पाउन् भनेर संग्रहालयको निर्माण गरएिको स्थानीय पृथ्बीबहादुर बुढामगर बताउँछन्। द्वन्द्वका बेला माओवादी गुरल्िलाहरूले हिँड्ने गोरेटो बाटोलाई गुरल्िला पदमार्ग नामकरण गरी पर्यटक आकषिर्त गर्ने योजना छ।

खाम संस्कृति अध्ययन तथा अवलोकन गर्न रुकुम जान चाहने स्वदेशी तथा विदेशी पर्यटकलाई विद्रोहका बेला माओवादी गुरल्िला हिँड्ने बाटोबाट हिँडाएर खाम बस्तीमा पुर्‍याउने अभियान चलाइएको छ। यसो गर्दा बाहिरयिाले यी बाटा कसरी स्थापित भएका हुन् भन्ने पनि जान्ने मौका पाउनेछन् भन्ने बुझाइ छ, एकीकृत नेकपा माओवादीको भातृ संगठन वाईसीएलका अध्यक्ष गणेशमान पुनको। खाम संस्कृतिमा हुर्किएका र यसैमा रम्ने सयौँ स्थानीय युद्धका बेला यही पदमार्गमा मारएिका थिए।

गुरल्िला पदमार्गमा हिँड्ने पर्यटकले अन्तको भन्दा नयाँ अनुभव गर्न पाउँनेछन्। पदयात्रीले चाहेमा स्थानीयले माओवादी द्वन्द्वमा सहभागी भएकाहरूलाई नै पथप्रदर्शक -टे्रकिङ् गाइड)का रूपमा खटाउनेे प्रबन्ध मिलाउन थालेका छन्। ती पथप्रदर्शकले आगन्तुकलाई स्थानीय सभ्यता, संस्कृति र यसलाई माओवादी विद्रोहले पारेको प्रभाव आदिका बारेमा बताउने छन्। यस्ता पथप्रदर्शकलाई अब छिट्टै व्यावसायिक तालिमसमेत दिइनेछ।

रुकुम र सल्यानको सिमानामा रहेको खौलानजिकैका झनखानी डाँडादेखि खारा, रुघा, काँक्री, तकसेरा हुँदै रुकुम र बाग्लुङ जिल्लाको भूगोलमा फैलिएको ढोरपाटन सिकार आरक्षणसम्म मात्रै होइन, म्याग्दीको बेनी र बाग्लुङकै बोबाङसम्म पुग्नेछ, पदमार्ग। रुकुम पर्यटन परष्िाद्का सदस्य तथा खाम सभ्यताका जानकार लक्ष्मीप्रसाद पुन भन्छन्, "पछिल्लो समयमा विदेशीहरूले खाम सभ्यता र संस्कृतिको अध्ययन/अनुसन्धानका बारेमा निकै चासो देखाउन थालेका छन्।" उनका अनुसार, आधा दर्जनभन्दा बढी विदेशीले त द्वन्द्वसँग जोडिएको खाम संस्कृतिका बारेमा अनुसन्धान गरसिके।

विसं ००९ देखि नै रुकुमका खाम मगरहरू कुनै न कुनै विद्रोहमा सहभागी हुँदै आएका छन्। त्यसैले उनीहरूको संस्कृति देशमा चलेका विभिन्नखाले युद्धसँग पनि जोडिएको छ। तर पनि उनीहरूले आपनो संस्कृतिलाई सबैखाले विद्रोहभन्दा माथि राखेका छन्। यसैको परण्िााम हुनसक्छ, दशक लामो रक्तपातले पनि उनीहरूको संस्कृति र परम्परामोह मेट्न नसकेको।

source : Kantipur/ Nepal
प्रदीप पोखरेल/खलंगा

पर्यटनको प्रचार प्रसारको लागि आएको रकम दुरुपयोग

पर्यटन वर्ष २०११ लाई सफल बनाउन प्रचार प्रसारको लागि नेपाल पर्यटन वर्ष २०११ जिल्ला समन्वय समिति रुकुमको नाममा प्राप्त भएको एक लाख रकमको दुरुपयोग भएको छ । रुकुमका पर्यटकिय क्षेत्रहरुको पहिचान गरि फोटोहरु सहितको होडिङ बोर्ड निर्माण गर्नुका साथै अन्य प्रचार प्रसारको काममा आएको बजेटलाई होटल तालिम, पर्यटन पैदल यात्रा लगायतका कामहरु गर्ने बैठकले निर्णय गरेपनि गुपचुपमै रकम सकिएको छ ।
नेपाल पर्यटन वर्ष २०११ जिल्ला समन्वय समितिले जिल्ला विकास समितिलाई ४० हजार, उद्योग वाणिज्य संघ रुकुम लाई ३० हजार रुपैंया दिई कामको प्रतिवेदन बुझाउन बजेट दिएको भएपनि तर हाल सम्म कुनै पनि कामको प्रतिवेदन नआएको नेपाल पर्यटन वर्ष २०११ जिल्ला समन्वय समिति रुकुमका सदस्य सचिव तथा सहायक प्रमुख जिल्ला अधिकारीले जानकारी दिए । उनले कामको प्रगति के भएको हो आफुले छिट्टै जानकारी लिने पनि बताए । हाल सम्म गरिएका कामहरुमा पैदल यात्रा गर्ने भनिए पनि केही महिना अगाडि जिल्लाका प्रमुखहरु रुकुमकोटको कमल ताल र देउराली गुफामा गाडी बाट पुगेर फर्किएको पर्यटन पत्रकार समुह रुकुमका अध्यक्ष महेश के.सी ले बताए । जिल्लाका स्यार्पुताल, कमल ताल, सिस्ने हिमाल लगायतका रुकुमका पर्यटकिय क्षेत्रहरुमा भने पर्यटन विकासको लागि कुनै प्रचार प्रसारका कामहरु गरिएका छैनन ।

जिल्ला विकास समिति रुकुम परिसमा पाँच वटा फोटाहरु झुन्डाएर बजेट पचाउने काम भएको स्थानियहरुको गुनासो छ । जिल्ला विकास समितिका कर्मचारी र उद्योग वाणिज्य संघ का केही पदाधिकारीहरु मिलेर रकम गोप्य रुपमा खाने तयारी गरेको स्रोतले बताएको छ । यसैगरी गत वर्ष स्यार्पु पर्यटन महोत्सव मनाउँदा आएको आय व्यय जनतालाई स्पष्ट नखुलाएको भन्दै स्थानियहरु आक्रोशित भएका छन् । स्यार्पु पर्यटन महोत्सवका समयमा पत्रकारहरुलाई इमेल र इन्टरनेटको सुविधा दिइएको भनेर बिल तथा प्रतिवेदन प्रस्तुत गरिएपनि आफुहरुलाई कुनै पनि इमेल इन्टरनेटको सुविधा नदिइएको पर्यटन पत्रकार समुहका अध्यक्ष के.सीले बताए ।

Posted on: 2011-07-28
रुकुम, १२ साउन (ओएनएस)

रुकुममा एडिएसएल सेवा

रुकुम/ जिल्लामा बिहीबारदेखि पहिलोपटक एडिएसएल इन्टरनेट सेवा सुचारु भएको छ । नेपाल टेलिकमको ल्यान्डलाइन फोन सेवा सञ्चालन भएको एक महिनापछि इन्टरनेट सेवा सञ्चालनमा ल्याइएको हो ।

टेलिकम रुकुमका प्रमुख कृष्णप्रसाद शर्माले हाललाई सदरमुकाममा मात्र सेवा सीमित रहे पनि बिस्तारै ग्रामीण क्षेत्रमा फोन पुगेपछि इन्टरनेट सेवा विस्तार गर्ने योजना रहेको जानकारी दिए ।

रुकुम सदरमुकाममा यसअघि भिस्याट प्रविधिको इन्टरनेट सञ्चालनमा आएको थियो । इन्टरनेट ढिलो चल्ने र एक मात्र साइबर भएकाले सेवाग्राही समस्यामा पर्दै आएका थिए । जिल्लामा पहिलोपटक एडिएसएल इन्टरनेट सञ्चालनमा आएपछि खलंगा बजारमा बिहीबार मात्रै २ वटा साइबर क्याफे खुलेका छन् । सेवाबापत दु्रत गतिको मासिक १५ सय र मध्यम गतिको १ हजार ७० रुपैयाँ तोकिएको छ ।

Fundamentals of Prosperous Nepal

-Janardan Sharma Prabhakar

Along with the political transition, Nepal has been engrossed with various economic problems. The global recession penetrated into the Nepalese economy impacting directly or indirectly. Moreover, political instability, corruption, financial disorderliness, merely profit-oriented investments, lack of confidence towards the banking sector among the people due to the failure in timely payment for the depositors, failure to promote productive sector, swarming imports and unbridled cross border smuggling of goods and services taking benefits of the open border between Nepal and India show that the country's economy has been deteriorating for long. Similarly, the country's economy could be measured through the state of it foreign currency reserves and balance of payment (BoP). Similarly, the recurrent expenditures of the government have surpassed the capital expenditures. Government has severely failed to construct development infrastructures so as to support in production. The budget of the government centers on the ministers and their henchmen. It rather promotes corruption and commissions instead of providing relief to the people at large. No budget targets to expand the productivity and production sector of the country. The backbone of the Nepalese economy, agriculture, is itself marginalized. Likewise, we are still practicing traditional agriculture system. The feudal land ownership system still exists. No one has given attention towards modernization of the means of production. And the country has not been able to tap the potentials of its locally available natural resources.
Given the situation of the country, the formation of its future strategy is very challenging. It is very challenging to get rid of such problems with out a radical reforms in the existing values. The main guiding principle is politics. So, the country should focus on drafting a new constitution as per the will and aspiration of the people to address every issues and move towards building the country a prosperous and sovereign one.
Similarly, political change is one of the crucial factors. The remnants of the feudal system should be eliminated for preserving the newly born republic and institutionalize it. Every organs of the government should be democratize and the access of the people should be guaranteed. People should have rights to speech, religion, health, employment, education, food, cloth and shelter. The participation in every sector should be inclusive and proportional restructuring the existing state structure.
The first measure to free the country from the existing feudal economy is the adoption of revolutionary and scientific land reform providing land to the tillers, modernizing and commercializing the agriculture. The government should come up with special and focused programmes to promote agriculture sector.

Similarly, the labour force should be enhanced with appropriate skills and trainings. The existing shortage of skilled manpower should be address urgently. The measures to protect the forest resources should be taken launching huge awareness campaigns to highlight the importance of forest. Likewise, to end the existing power outage and promote other industries, special programmes to generate power from micro, small and medium hydropower plants should be launched at village and district levels.
The tourism industry is one of the most potential sectors in the country. The country has many more opportunities to cash its cultural, geographical and natural heritages if appropriate programmes were introduced.
Similarly, other potential sector could be to set up industries based on locally available resources such as cement, iron, chemical fertilizer, herbal and other agriculture products and substitute the imports. The state should priorities export-oriented industries with ample subsidies, tax waive and grants.
If the state focused on the above mentioned sectors with its due priority, it will be a basis towards building sovereign economy. Thereafter, the existing trade deficit and balance of payment situation would also improve. There should be appropriate policies and mechanisms to utilize the remittance of the migrant workers in the productive sectors and sector of national interests. Therefore, for sovereign and free economy, the state should be able to create a kind of development wave among people with huge awareness campaigns, people

Source: Gateway Magazine

रुकुम बाउन्न पोखरी त्रिपन्न टाकुरी

गन्तव्य - कोपिला अधिकारी
माओवादी विद्रोहको उद्गमस्थल रुकुममा युद्धका घाउ मात्र छैनन्, मन बहलाउने अत्यन्तै सुन्दर गन्तव्यहरू पनि छन् । अहिलेसम्म व्यवस्थित रूपमा पर्यटनको विकास हुन नसके पनि प्रकृतिको नबिग्रिएको रूप हेर्न रुकुम उत्कृष्ट गन्तव्य हो । स्यार्पु ताल, तालको उत्तरमा रहेको सिमैछरी (झरना), बौलाह छरी, झार्लेबोटको रमणीय जङ्गगल, स्यार्पु तालबाट बगेर गएको दही खोला रुकुमका आकर्षण हुन् ।
पौराणिक भनाइअनुसार भीमसेनले बासोले ताछेको बासताछे पहरा, भीमसेनले नै छेलो हानेको ढुङ्गा, सर्पले चाटेको पहरालगायतका रमणीय स्थानको अवलोकन गर्न सकिन्छ त्यहाँ । स्यार्पु तालमा डुङ्गा चढेर सयर गर्न सकिन्छ भने भ्यूटावरबाट स्यार्पुतालको सम्पूर्ण अवलोकन गर्न सकिन्छ । यति मात्र हैन तपाईंले त्यहाँ सिस्ने हिमाल, कमल दह, देउराली गुफालगायतको अवलोकन गरी भरपुर आनन्द लिन सक्नुहुन्छ । 'बाउन्न पोखरी, त्रिपन्न टाकुरा'को जिल्ला रुकुमले पर्यटकहरूलाई साँच्चै आनन्द प्रदान गर्छ ।
रुकुमको सदरमुकाम मुसीकोटबाट साढे तीन घण्टाको यात्रा तय गर्दा रुकुमकोट पुगिन्छ, जहाँ ५२ पोखरी र ५३ टाकुरी (थुम्का) रहेका छन् । वास्तवमै यो ठाउँ अत्यन्तै मनमोहक रहेको छ । त्यहाँ रहेका पोखरीहरूमा फागुन-चैतमा कमल फक्रिएका हुन्छन् । त्यस समय कमलका पोटा (गुभा) खान पाइन्छ ।
रुकुम जिल्लाको सदरमुकाम मुसीकोटदेखि चार कोस उत्तरपूर्वमा पर्ने स्यार्पु ताल बाफीकोट गाविसको ३, ७ र ९ वडाको बीचमा पर्छ । चारैतिर डाडापाखाले घेरिएको यो ताल निकै आकर्षक छ । २ दशमलव ६ वर्गकिमी क्षेत्रफलमा फैलिएको तालको गहिराइ वर्षात्को समयमा २३ मिटरसम्म हुने गर्दछ भने हिउँदमा १८ मिटरमा खुम्चिन्छ ।
रुकुमको पर्यटन प्रवर्द्धनका लागि असोज ११ देखि १५ गतेसम्म स्यार्पु महोत्सवको आयोजना गरिएको थियो । महोत्सवले रुकुमको पर्यटन प्रवर्द्धनलाई निकै सहयोग पुर्‍याएको स्यार्पु पर्यटन महोत्सव मूल आयोजक समितिका संयोजक चन्द्रबहादुर केसीले बताए । तर, रुकुमेलीलाई होम स्टे सञ्चालन तथा आतिथि सत्कारसम्बन्धी तालीमको आवश्यकता रहेको उनले बताए । अबको १० वर्षमा रुकुमलाई उत्कृष्ट पर्यटन क्षेत्र बनाउने लक्ष्य लिएका छन् उनीहरूले । रुकुमेलीहरूको युद्धको घाउमा मल्हमपट्टी लगाउन पनि तपाईंले एकपल्ट रुकुम जानैपर्छ ।

कसरी जाने रुकुम ?
काठमाडौंबाट डेढ घण्टाको हवाई यात्रापछि रुकुमको सदरमुकामस्थित सल्लो विमानस्थल पुगिन्छ । त्यहाँबाट स्यार्पुताल पुग्नका लागि २ घण्टा टाटासुमोको यात्रा गर्नुपर्छ । त्यसपछि छिमखेत, सोलावाङ हुँदै ८ घण्टाको उकालो चढेपछि स्यार्पु ताल पुगिन्छ ।

बसबाट
काठमाडौँको नयाँ बसपार्कबाट दाङ हुँदै रुकुमको सदरमुकाम मुसीकोटसम्म बसमा जान सकिन्छ । त्यसपछि उल्लिखित टाटा सुमो र पैदल यात्रा शुरु हुन्छ ।

बसोबास
रुकुमको सदरमुकाम मुसीकोट खलङ्गामा साधारण होटलहरू रहेका छन् । स्यार्पुताल क्षेत्रमा भने स्थानीय बासिन्दाको घरमा पेइङ गेष्ट भएर बस्नुपर्ने हुन्छ ।

खर्च कति लाग्छ
१) काठमाडौंबाट मुसीकोटसम्म हवाइभाडा ३ हजार ७ सय ७५ रुपैयाँ वा बसभाडा १ हजार २ सय रुपैयाँ
२) होटलमा बसोबास, खाजा, खानासहित प्रतिदिन खर्च रु. ६ सय रुपैयाँ

निजी विद्यालय छाडेर सरकारीतिर

१८ पुस, रुकुम । रुकुमको एक सरकारी विद्यालयले प्रारम्भिक तहदेखि नै अङ्ग्रेजी पढाउन थालेपछि त्यहाँ विद्यार्थीको चाप बढेको छ । विकट पहाडी भागमा अवस्थित खलङ्गा गाउँ विकास समिति–८ स्थित पशुपति माध्यमिक विद्यालयमा अङ्ग्रेजी माध्यममा पठनपाठन हुन थालेपछि निजी विद्यालयमा अध्ययनरत विद्यार्थी पनि त्यतातिर आकर्षित भएका छन् ।
विद्यालयलाई नमूना विद्यालयका रूपमा स्थापित गर्न तल्लो तहदेखि नै अङ्ग्रेजी अध्यापन प्रारम्भ गरिएको विद्यालय व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष दलबहादुर खड्काले जानाकारी दिए । अध्यक्ष खड्काका अनुसार अङ्ग्रेजी अध्यापनका लागि पाँचजना अतिरिक्त शिक्षकको व्यवस्था गरिएको छ । छोरालाई मात्र विद्यालय पठाउने अभिभावकहरूले छोरीलाई पनि उक्त विद्यालयमा धमाधम भर्ना गराउन थालेका छन् ।

रुकुममा झोलुङ्गे पुलको करोड बजेट फ्रिज

-मेगराज खड्का

२५ पौष, रुकुम । कतिखेर विकाश निमार्णका लागि पैसा छैन भन्ने गरिए पनि कतिखेर भने आएको करोडौं पैसा समेत फ्रिज हुने गरेको छ । रुकुम जिल्लामा यस्तै उदाहरण देखा परेको छ । समयमै बिकास निर्माणका योजनाहरु सम्पन्न हुन नसक्दा रुकुम जिल्लामा करोड बढी बजेट फ्रिज भएको छ ।
गत आर्थिक बर्षमा जिल्लामा बिकास निर्माणका लागि निकासा भएको १ करोड ७ लाख रकम फ्रिज भएको जिल्ला बिकास कार्यालय रुकुमले जनाएको छ । मन्त्रालयबाट समयमै बजेट निकासा नहुने र निकासा भएको बजेट पनि बिकासे कामका लागि परिचालन गर्न नसक्दा यति धेरै रकम फ्रिज भएको हो । गत बर्षको तुलनामा यो दोब्बर रकम फ्रिज भएको समेत बताईएको छ ।
कर्णाली अञ्चल र रुकुम जिल्लामा प्रत्येक बर्षको असार मसान्त भित्र योजना सम्पन्न गरिसक्नुपर्ने सरकारी प्राबधान भएपनि यस पटकदेखि कार्तिक मसान्त सम्म योजना सम्पन्न गरिसक्नु पर्ने भएपनि बजेट फ्रिज भएको हो । अब यी निमार्णधिन झोलोङ्गे पुलहरु अर्कोबर्षको बजेटबाट मात्र निमार्ण पुरा हुने जिल्ला बिकास समिति रुकुमका निमिक्त स्थानीय बिकास अधिकारी राजु आचार्यले बताए ।
कतै बिकासमा सर्बसाधारणले ब्यक्तिगत रुपमा रकम उठाएर पनि काम गरेको तर ढिला भएका कारण रकम फ्रिज भएकोले सर्बसाधरण समेत मर्कामा परेका छन । यसबर्ष पनि बजेट ढिला आय गाउँका बिकास पुरा नभई बिचैमा बजेट फ्रिज हुने सम्भाबना देखिएको छ ।

झन् छिटो फुल्यो लालीगुँरास

साधारणतया फागुन-चैतमा फुल्ने लालीगुराँस यसपालि झन् छिट्टै फुलेको छ। रुकुमका जंगलहरूमा पुस पहिलो सातामै लालीगुराँस फुलेको छ। सदरमुकामनजिकैका बारेगौरा, थर्पुपोखरा, लराभिजाउने, भण्डारीकाँडा, डिग्रेलगायतका सामुदायिक जंगलहरू लालीगुँरास फुलेर राताम्य भएका छन्।
स्थानीयहरू छिट्टै लालीगुराँस फुलेपछि अचम्ममा परेका छन्। "यति छिट्टै लालीगुराँस फुलेको मैले देखेको थिइनँ," स्थानीय वारपिोले सामुदायिक वनका सचिव पुष्कर शर्मा भन्छन्, "सायद जलवायु परविर्तनको असरले होला।" समयभन्दा दुई महिनाअघि फुलेपछि सदरमुकामबाट विभिन्न सामुदायिक वनमा जाने र गुराँस टिप्ने लहर चलेको छ। स्थानीयहरू लालीगुँरासलाई जुस तथा विभिन्न रोगको उपचारमा औषधी बनाउन प्रयोग गर्छन्।
वनक्षेत्रमा जिल्ल्ाामा क्रियाशील एलएफपी नामक संस्थाका जिल्ल्ाा संयोजक रामगोविन्द महर्जन यसपालि समयभन्दा केही महिनाअघि नै विभिन्न फलफूलहरू फल्ने गरेको बताउँछन्। "जलवायु परविर्तनको असरका कारण अफसिजनमा फलफूलहरू उत्पादन हुने गरेका हुन्," उनी भन्छन्, "लालीगुराँस त झन् यसपालि दुई-तीन महिनाअघि फुलेको छ।"
राष्ट्रिय फूलसमेत रहेको लालीगुराँसलाई जडीबुटीका रूपमा प्रयोग गरन्िछ। जिल्लाका अधिकांश जंगलहरूमा लालीगुराँस फुल्न थालेपछि वनहरू राताम्य बनेका छन्। "मैले त अहिलेसम्म पुसमै लालीगुराँस फुलेको कहिल्यै देखेको थिइनँ," खलंगा-४ का पञ्चराम केसी भन्छन्, "पहिलेपहिले त लालीगुराँसले पुसमा पालुवा हाल्थ्यो।"
Source : Nepal(कृष्णप्रसाद गौतम/मुसिकोट)

देउखोलाकी काली कमिनीको घरमा पुग्दा -गणेश ओली

सानोमा खारावाङबाट रुकुमकोट मावलीगाउँ आउँदा एक;दुई दिन पैदल हिड्नुपथ्र्यो । हत्केला जत्रो साँघुरो बाटो भित्ता कोपेर बनाएको जस्तो । माथितिरबाट ढुङ्गा आउने डर चिप्लियो कि सानीभेरीमै परिने सन्त्रास । घनाझाडी भएकाले बाघभालुको पनि डर उत्तिकै । चोरडाँकाको पनि उस्तै विगविगी । त्यही बाटोमा आमाले मलाई डोकामा बोकेर कतिपटक ओहरदोहर गर्नुभयो मलाई थाहा छैन । जब म थाहा पाउने भएँ त्यसपछि पनि सयौंचोटी त्यही बाटोमा ओहरदोहर गरियो होला । तर एकदिनको यात्रा भने तजुबको बन्यो । जो मेरो मानस्पटलबाट चाहेर पनि हट्न सकेको छैन ।
हामी बसाई सरेर रुकुमकोट आयौं । पढाईमा व्यस्त भइयो । हुर्कदै जाँदा मलाई खारावाङ जाने हुटहुटी लागिरहन्थ्यो तर मौका नमिल्ने । २०६० साल असार महिनामा हरिविष्णु अंकल टोपबहादुर अंकल लगायतसँग म पनि यासा्रगुम्वाको सिजनमा बुँकी जाने निधो गरें । हामी काठमाण्डौबाट हिडेका भएपनि मलाई रुकुमकोट पुगुाजेल कुनै नौलो अनुभव भएन । फेरि त्यस्तो अपेक्षा पनि थिएनर भेटिएन पनि । तर जब हामीले वालुवा बजार काट्यौ त्यसपछि म मा नयाँ वातावरण नयाँरहनसहन नयाँ कलासंस्कृतिर भेषभूषामारमाउने सोंच जाग्यो । बाटोमा भेटिने यस्तै फरकपनमारोमािाचत हुँदै हामी अगाडि बढिरह्यौं पहिलेको त्यो झाडी भएको साँगुरो बाटो अहिले केहि फेरिएकोरहेछ त्यो देखेर खुसी लाग्यो ।
हाम्रो टोली देउखोलामा गएर बास बस्ने निधो गर् यो । जताततै जंगलै जंगलर पहाड तर बीचमा समथर भूभाग जहाँ २÷४ घर मानिसहरु बसोबास गर्दारहेछन् । खेतीको नाममा वर्षामा छ महिना पुग्ने मकैबाहेक त्यस ठाउँमा बाली नहुँदोरहेछ । गरीबीका कारण त्यहाँका मानिसहरु खोलाको माछा मार्नेर जंगलको कन्दमुल खाएर जीवन गुजारा गर्दारहेछन् । कोही भने होटलर पसलतिर पनि हात हाल्दैरहेछन् । भयङ्कर गरीबी अज्ञानता पछौटे संस्कृति र राज्यविहिनताको अवस्थामा उनीहरुको यो कदम पनि कुनै नयाँ विचारर वस्तु प्रतिउत्पादन गरेको भन्दा कम थिएन । देउखोलामा हामी बास बस्ने निधो त गर् यौं तर कसैकोमा पिठो छैन कसैकोमा सुत्ने ठाउँ छैन कसैकोमा हामी जस्तै अन्य मान्छे आएर बसिसकेका छन् । एकैचोटी एकदर्जन मासिन बास बस्न आए भने पाल्न नसक्ने अवस्थाको त्यो विवश बस्तीमा हामीले एक छेउमा बल्लतल्ल बास पायौं । घरबेटीको नाम थियो काली कमिनी । छाला कालो भएपनि काली कमिनीको मन भने उज्यालो थियो । घरमा उनीकी एक छोरीर बूढा ससुरा बा मात्र थिए । काली कमिनीकी छोरीको उमेर १७÷१८ को भएपनि हेर्दा उनी ३५÷४० वर्षकी लाग्थिन् । कसैकसैले त उनीलाई बूढीकन्या पनि भन्दारहेछन् । तर उनी कहाँको बूढो हुनु बहुसंख्यक नेपालीझैँरोग भोकर शोकले थिचिएका उनीहरु गरीबीकोरोगले थिचिएररगत नभएर निन्यौरा खाना नपाएर ख्याउटे भएकाले उमेरमै बुढयौलीले छोएका जस्ता देखिन्थे । उनीहरुको कति पुस्ताले त्यो देउखोला किनारमा चक्कर काट्दा काट्दै जीवन टुङग्याए । फेरि त्यही चक्रमा काली कमिनीहरु कति चक्कर काटिरहेका छन् । सायद त्यही विडो थाम्न जन्मिएकी होलिन ती अभागी छोरी पनि ।
मनमा पिरलो भएपनि उनीहरु त्यही भूगोलको वातावरणमा कम खुसी छैनन् । उनीहरुलाई साँझ बिहानको छाक टार्नेबाहेक संसारिक कुनै झन्झट भने छैन । प्रकृतिको मनोरम छटामा अवस्थित त्यो बस्तीको सुन्दरता कम व्याख्या गर्न लायक भने छैन । सानीभेरी बैसले मैमत्त छ । सिस्ने हिमाल उस्तै बैशालु हावा कुँदाउछ । ती भिराखा जवानीले ढपक्क छन् तर ऊ अर्थात काली कमिनीकी २० वर्षे छोरीको जीवन त्यही कल्ाकलाउँदो वातावरणमा ढल्दाबखतको रुख जस्तो छ । ओठमा जोवानको हाँसो छैन । उमेर बैशले कल्प फाल्ने बेला हो । तर यी कुनै उपमा उनका लागि निरर्थक छन् ।
हुन त आमा काली भएपनि छोरी त काली भने हैन । लाली पाउडर घस्ने हो भने त हिरुनी जस्ती हुन्थी होला ऊ पनि । गाउँलेका अनुसार कुन ठकुरी बाँस बस्न जाँदा काली कमिनीले पेट बोकेकीरे ! ठकुरी लापत्ता भयो तर पेटमा बसेकी छोरी गोरी जन्मी । ऊ नै भई काली कमिनीकी साहरा । मानिस गोरी भएपनि के गर्नु गरीबीको ध्वाँसोले ओठैर गाला चिराचिरा परेर फाटेको उजाड खोंच जस्तो । त्यही थात थलोमा कसे्रनी बत्ती बाँबरी गुधौली वेलीर चमेलीहरु फूलेका छन् तर फकि्रदो उमेरमा पनि उसको जीवन फुल्न सकेको छैन ।
म कहिलेकाँही गम्छु । यो देशमा कोहि हाँसेर जीवन बिताएका छन् त कोही दुर्दशा ओढोर बाँचेका छन् । कोही माथिका माथि कोही तलका तल । भनिन्छ- लोकतन्त्रमा सबैलाई समान हकअधिकार हुन्छ तर गणतन्त्रको उदय हाम्रो देश नेपालका बासिन्दाको यो दुर्दशा देख्दा लाग्छ प्रजातन्त्र वा संसदीय व्यवस्था कम्युनिष्टले भनेझंै खसीको टाउको झुण्ड्याएर कुकुरको मासु बेच्ने थलो नैरहेछ क्यार । लोकतन्त्रमा सबैलाईृ फुल्ने अधिकार भएपनि फुल्न नसक्नेलाई फूलाउन प्रयत्न गर्ने बोल्न नसक्नेलाई बोलाउन सहयोग गर्ने उठन नसक्नेलाई उठाउन प्रयत्न गर्ने कोही हुँदोरहेनछ । म नेपालीको अवस्था देखेर त्यही लख काट्छुर संसदीय प्रजातन्त्रको विपक्षमा दह्रो उत्तर भेटाउँछु ।
घरको एक छेउमा बूढा बा गुजुल्टो परेका छन् । ओढ्नेको नाममा आफू भन्दा बूढो दर्जनौ ठाउँमा भ्वाङ परेको एउटा कम्बल छ । के कम्वल भन्नु टालै टालाको खात भने पनि भयो । टाउकामा टोपी छ । नेपालीपन झल्काउन उनले टोपी लगाएका होलान् तर के गर्ने त्यही टोपी च्यातिएर घेरामात्रै बाँकी छ । आफ्नोपनको झल्को दिने टोपी
फेर्न नसकेर उनको दर्दको पीडा झल्किरहेको छ । कुराकानीको शिलशिलामा उनी भन्छन्- टोपी फेर्न पनि सकिएको छैन मलाई लाग्छ आफनोपन नै पीडा भएको छ उनीका लागि । नेपाली नभैदिएको भए कमसे कम टोपीको सट्टा खाली टाउको भएपनि सन्तोष त हु्ने थिए ।
बाजेको उमेरले नेटो काटिसकेको छ तर पनि नेपाली टोपीबाहेक उनीसँग नेपालीपन झल्काउने केहीरहेनछ । उनको न त नागरिकता नैरहेछ न त नेपाल सरकारको कसैसँग साइनो नै जोडिएकोरहेछ जे छ त्यही टोपीमा छ । छातीमार मुटुमा नेपालीपन होला तर नेपाली हुनुमा उनीमा गर्व पनि छैन कुनै दःुख पनि छैन । नागरिकता बनाउनु पनि उनका लागि गरीबीको भार थप्नु नै हो । नागरिकता बनाएपछि सरकारबाट उनले पाउनु केही हैन । उल्टो गाविस जाउ सदरमुकामा जाउ होटलमा बसेर भात खाउ अनि कर्मचारीको यो पुगेनर ऊ पुगेनको झन्झट सुन । उनी एक्लै जान पनि सक्ने हैन अर्कोरखौटी पनि चाहियो । उसको पनि खर्च बेहोर्नुपर् यो । आम्दानी छैन सबै ऋण गरेर गर्ने हो । यो नभएको झन्झट बेहोरेर किन बनाउने नागरिकता उनी जस्ता थुप्रै नेपालीको प्रश्न होला यो ।
नेपालका बारेमा पनि धेरै जानकारीरहेनछ बूढालाई । नेपाल भनेको ठूला मान्छे बस्ने भन्छन् उनीले भने । पहिले हाम्रा गाउँका ठूलाठालु पनि नेपाल जान्थे हामी जस्ता गरीब त नेपाल पुग्ने अवसर कहाँ पाउनु उनीको व्यङग्य प्रश्न थियो त्यो । तपाई बसेको ठाउँ पनि नेपालै त हो नि बाजे मेरो प्रश्नको खिल्ली उडाउँदै उनी हाँस्ोर भने यो नेपाल हैन देउखोला पो हो त । के नेपाल देउखोला जस्तै छ बाबु ।
कहाँको देउखोला जस्तो हुनु बाजे तपाईको नेपाल त धुरी हेर्दा टोपी खस्ने घर । तपाई खाली खुट्टा हिड्नुहुन्छ नेपालका मान्छे चिल्ला सडकमा हुकिन्छन् । त्यहाँ त्यो भन्दा ठूलो सत्ता छ शक्ति छ अनि सुविधार सम्पन्नता । तपाई सबै बुझे त्यसैलाई स्वर्ग भन्नुहुन्छ बाजे मैले मनमनै भने । म बूढा बासँग उनीका जीवनका अनुभूति सुन्न व्यस्त थिए । बीचबीचमा ढिडो पकाउँदै गरेकी काली कमिनी पनि कुरामा थपि लाग्थिन । बीचबीचमा हामी सबै हाँसो उठ्दो कुरा पनि गर्दथ्यौं । कुरा गर्दागर्दै ढिडो पनि पाकिसक्यो ।
ढिडो खाने तरखरमा लागिरहेको बेला खोलामा गड्याङ गुडुङको ठूलो आवाज आयो । कालि कमिनी खोलातिर दगुरिन् । खोलाले ठूला-ठुला मुढा बगाएर ल्याएकोरहेछ । उनी त्यही बगाउन गएकीरहिछिन् । खोलाको बगरमा अरु पनि मानिसरहेछन् क्यारे सबै मिलेर बगेको रुख खोलाको भेलबाट निकालेर किनारा लगाए । उनी त्यो रुख किनारमाराखेर हामीलाई खाना पस्किन फेरि घरमा फर्किइन् । उनले हामीतिर विजय भावको हाँसो देखाउँदै भनिन्- यसरी नै हो हामीले दाउराको जोहो गर्ने । उनीको विजय भाव देखेर म भने शोक मग्न भए गरीबीको भङ्गालोमा कतिदिन ढुङ्गासँग ठोकिदै जीवन बित्ने होला कहिले किनारा लाग्ने होला त्यो भङ्गालोमा परेको जीवन धेरै बेरसम्म मैले गमिरहे ।
त्यो परिवार एउटा कोरा कागज हो ।राज्य बलियो भयो भने उनीहरुलाई सुन्दर फुल बनाउन सक्छ । त्यस परिवारलाई अरु लाई शिक्षा दिने पुस्तक बनाउन सक्छ । देशलाई आवश्यक पर्ने कुनैपनि साधन बनाउन सक्छ तर नेताहरुलाई कुसर्ी दौडमा ठिक्क छ । अनि कस्तुरीको लागि बिना काम नलागेझंै नेपालीका सीपर पौरख नेपालका लागि काम नलाग्ने वस्तु बनेर फालिएका छन् । सडक गल्ली खोलाकिनार भिरपाखार डाँडाकाँडामा उनीहरु फगतका वस्तुझैं थिचिदै मिचिदै पि_िल्सदै गल्दैर झर्दै गएका छन् देउखोलाकी काली कमिनी जस्तै गरी ।

-गणेश ओली

सल्यान र रुकुमका यतायात सेवा अवरुद्ध

सल्यान र रुकुमबाट चल्ने लामो तथा छोटो दुरीका यतायात सेवा अवरुद्ध भएका छन् ।
सल्यानको धनवाङ गाउ बिकास समिति– ४ का धनबहादुर रानालाइ सल्यान–रुकुम बस व्यवसायी समितिका महासचिव अरमिन्द्र राइले कुटपीट गरेको भन्दै नया नेपाल युवा क्लब धनवाङले यतायात सेवा अवरुद्ध पारेको हो।
चितवन मेडिकल कलेजमा कार्यरत रानालाइ मंसिर अठ्ठाइस गते सल्यान जाने क्रममा महासचिव राइले बसको सिट नमिलाइ मुडा राखी लगेको भन्ने बिषयमा विवाद भएपछी आफूलाई कुटपीट गरेको रानाको आरोप लगाएछन्। रानाको दुवैओटा खुट्टा चल्दैनन्।
Source:dcnepal.com

प्रेस युनियन रुकुमको अध्यक्षमा गौतम

प्रेस युनियन रुकुमको अध्यक्षमा कृष्णप्रसाद गौतम निर्विरोध निवार्चित भएका छन् ।
'गाउँ-गाउँमा पत्रकार प्रेस युनियनको आधार' भन्ने नाराका साथ मङ्गलबारदेखि सुरु भएको नेपाल प्रेस युनियन रुकुमको पाँचौ जिल्ला अधिवेशन नयाँ नेतृत्व चयन गदै बुधबार सम्पन्न भएको छ ।
यस्तै निर्विरोध निवार्चित भएका अन्य पदाधीकारीहरूमा उपाध्यक्ष दिनेश खड्का, सचिव आदर्श केसी, सहसचिव बालकृष्ण शर्मा, कोषाध्यक्ष शान्ति मल्ल तथा सदस्यहरू ताराप्रसाद वली, केशरबहादुर वली, प्रेमप्रकाश वली, यमुना हमाल, पूर्णचन्द्र केसी रहेका छन् । साथै अधिवेशनले मंसिर २८, २९ र ३० गते बुटवलमा हुने युनियनको केन्द्रीय महाधिवेशनमा प्रतिनिधिहरूसमेत छनोट गरेको छ । प्रतिनिधिहरूमा डिलबहादुर शाही, दिनेश खड्का, लक्ष्मण केसी, तारकप्रतिभा केसी, राजु लामिछाने, चाँदनी केसी, भीमा वली रहेका छन् ।
अधिवेशनले पछिल्लो समयमा प्रेसमाथि भइरहेको आक्रमण, धम्की तथा पत्रकारहरूमाथि भएका कुटपिटका घटनाहरूमा राज्यले तदारुकता देखाउनुपर्ने, जिल्लामा प्रेस स्वतन्त्रताविरुद्ध विभिन्न पक्षबाट भएका क्रियाकलापहरूको विरुद्धमा सबै पत्रकारहरू एकजुट हुनुपर्ने, श्रमजीवी पत्रकार ऐन लागू गराउन राज्यले अग्रसरता देखाउनुपर्नेमा जोड दिएको छ ।
अधिवेशनले पत्रकारिताका व्यावसायिक हितका लागि जिल्लास्थित सबै पत्रकारहरूको बीचमा सामन्जस्यता कायम गर्दै अगाडि बढ्नका लागि आगामी नीति तथा कार्यक्रमसमेत तय गरेको छ ।

रुकुमका दश गाविस २०१५ देखि खुल्ला दिसामुक्त क्षेत्र

रुकुम, (नेस), झाडापखालाबाट सुरक्षित रहन रुकुम जिल्लामा कार्यरत गाविस सचिवहरुले जिल्लालाई सन् २०१५ सम्म खुल्ला दिसामुक्त जिल्ला घोषणाका लागि प्रतिबद्धता जनाएका छन्।
उनीहरुले गाविसको कुल बजेटबाट १० प्रतिशतभन्दा बढी बजेट सरसफाइका लागि विनियोजन गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेका हुन्।
जिल्ला सरसफाइ समन्वय समिति रुकुमको आयोजनामा सोमबार सदरमुकाम खलंगास्थित खानेपानी तथा सरसफाइ सब डिभिजन कार्यालय रुकुमको सभाहलमा सम्पन्न गाविस सचिवहरुको अभिमुखीकरण गोष्ठीमा गाविस सचिवहरुले यस्तो प्रतिबद्धता व्यक्त गरेका हुन्। गोष्ठीमा जिल्लालाई खुला दिसामुक्त क्षेत्र घोषणा गर्ने कार्यलाई सहयोग पुर्याउने उद्देश्यले पहिलो चरणमा १ वर्षभित्र १० गाविसलाई खुल्ला दिसामुक्त क्षेत्र घोषणा गर्ने निर्णयसमेत गरिएको छ। पहिलो चरणमा खुल्ला दिसामुक्त क्षेत्र घोषणा गरिने गाविसहरुमा साँख चौखावाङ रुकुमकोट खलंगा आठबिसडाँडागाउँ छिवाङ खारा बाँफिकोट विजयश्वरी र झुला गाविस रहेका छन्।
गोष्ठीमा गाविस सचिवहरुले बजेट विनियोजन गर्दा लक्षित वर्गले अनिवार्य शौचालय निर्माण गरेको हुनुपर्ने मापदण्ड लागू गर्ने कुरामा समेत प्रतिबद्धता जनाएको जिविस रुकुमका योजना अनुगमन तथा प्रशासकीय अधिकृत शिवकुमार कार्कीले बताउनुभयो।

उम्मेदवार हुन पाइन्न

कमल थापा, रुकुम,मंसिर १७- रुकुममा गठन भएका पत्रकारहरुका संगठन र पत्रकारहरुले घरमा शौचालय नबनाएका पत्रकारलाई आगामी माघमा हुने नेपाल पत्रकार महासंघ रुकुम शाखाको निर्वाचन उम्मेदवारी दिन नपाउने निर्णय गरेका छन्।
पत्रकारहरुको छाता संगठन नेपाल पत्रकार महासंघ, एमालेसमर्थित प्रेस चौतारी नेपाल, कांग्रेससमर्थित नेपाल प्रेस यूनियन र माओवादीसमर्थित क्रान्तिकारी पत्रकार संघको संयुक्त भेलाले यस्तो निर्णय गरेको हो।
जिल्ला खानेपानी कार्यालयको आयोजनामा भएको भेलामा उनीहरुले यस्तो निर्णय गरेका हुन्। घरघरमा शौचालय निर्माण गर्ने र शौचालयको प्रयोग बढाउने उद्देश्यका साथ यस्तो निर्णय गरिएको हो।
'घरमा शौचालय नहुने पत्रकारहरुलाई महासंघको निर्वाचनमा भाग लिन नदिने सहमति भएको छ,' नेपाल पत्रकार महासंघ रुकुम शाखाका सभापति नारायण शाहले भने, 'पत्रकारहरुबाटै शौचालय बनाउने अनिवार्य अभियान चलाउँदा समाजमा सकारात्मक सन्देश जाने र सर्वसाधारणले पनि अनुसरण गर्ने हुँदा यस्तो बाध्यकारी निर्णय गरिएको हो।'
महासंघ, चौतारी, युनियन र क्रान्तिकारीका प्रमुखहरुले नै निर्णयमा सहमति गरेकाले कसैले पनि विरोध गर्ने पाउने छैनन्।
निर्वाचनमा उम्मेदवार बन्नको लागि कसैले शौचालय भएको झुठा दाबी गर्न नपाओस् भन्नको लागि पत्रकारहरुको घर-घरमा अनुगमन गरिने भएको छ। घरमा शौचालय भएको झूठो विवरण पेश गरेर उम्मेदवार भएमा साधारण सदस्यताबाटै निष्काशन गर्न समेत सकिने क्रान्तिकारी पत्रकार संघका अध्यक्ष ध्रुब बुढाथोकीले वताए। 'निर्वाचनको एक महिनाअघि पत्रकारहरुका घरका शौचालय अनुगमन गरिने छ,' अध्यक्ष बुढाथोकीले भने,'नैतिक संकटबाट पार पाउन र समाजको शरमले पनि शौचालय बनाउन सघाउ पुग्ने छ।'
सबैभन्दा राम्रो र छिटो शौचालय बनाउने पत्रकारहरुलाई पुरस्कार तथा सम्मान प्रदान गर्ने जिल्ला खानेपानी कार्यालयका इन्जिनियर प्रेमप्रसाद डोटेलले बताए।

रुकुममा कलेज बनाउन युरोपमा जुटे नेपाली, १२,५०९ युरो आर्थिक सहयोग

शिक्षाको उज्यालो सबैमा छर्न सक्यौ भने अनि मात्र देश बन्छ, भन्ने कुरालाई आत्मसात गर्दै रुकुम जिल्लाको बिकट ठाउ तक सेरा गा।वि।स।मा उ।मा।वि।प्लस टू कलेज संचालनको लागि बेल्जियममा नेपाली जुटेका छन ।
आर्थिक सहयोग समिति काठमाण्डौले पहल गरी विश्व मगर संघ बेल्जियमलाई आर्थिक सहयोग रसिद पठाइ सहयोगको आग्रह गरेकोमा विश्व मगर संघ बेल्जियमले हातेमालो गर्दै बेल्जियममा वसोवास गर्दै आएका समाजसेबी तथा शिक्षाप्रेमी महानुभावहरुले तामापत्रमा नाम नामाकरण र कदरपत्र प्राप्त गर्ने गरी ५० युरो देखि १९९९ युरोसम्म सहयोग गर्ने सहयोगी हातहरु र मनहरुको समर्थनमा आर्थिक जुटाएको छ ।
सोहि सहयोगी हात र मनहरु लिएर सहयोग गर्ने महानुभावहरुमा रुकुम तक सेरा १ का मार्के मगर १७७९ युरो, रुकुम तक सेरा ८ का बिक्रम बुढा मगर १५७५ युरो, रुकुम तक सेरा ४ का सुर्य ब.गुरुङ १५५५ युरो, रुकुम तक सेरा ४ का बिरमान बुढा मगर १५१९ युरो, रुकुम तक सेरा २ का धर्मसुर बुढा मगर ४०० युरो, रुकुम तक सेरा ७ का बसन्त बुढा मगर ४०० युरो, रुकुम तक सेरा १ का राम कु.बुढा मगर ३०० युरो, रुकुम तक सेरा १ का सतमान पुन मगर ३०० युरो, सोलुखुम्बू बेनी १ को पेम्बा गेल्बू शेर्पा २२५ युरो, नेपाली लोकतान्त्रिक मन्च बेल्जियम १०१ युरो, रोल्पा थवाङ ९ का राज कु.रोका मगर १०० युरो, स्याङजा ठूलाडी ७ की कमला थापा मगर १०० युरो, काभ्रे देवभुमी बालुवा ८ का दामोदर प्र.आचार्य ६५ युरो, कास्की पोखरा सिल्दुजुरे ६ की हिरा देबी गुरुङ ६० युरो, बाग्लुङ ८ को श्रीप्रसाद सापकोटा ५५ युरो, रोल्पा जेल्वाङ २ का श्याम बुढा मगर ५२ युरो, बाग्लुङ १० का रेशम ब.क्षेत्री ५१ युरो, कास्की पोखरा घारीपाटन १७ का प्रबिन गौचन ५१ युरो, रामेछाप गुम्देल ४ का सोनाम शेर्पा ५१ युरो, चितवन भरतपुर ५ का टेक नारायण सापकोटा ५१ युरो, अर्घाखाची धारापानी २ का टोइना ब.आले मगर ५१ युरो, ललितपुर थसिखेल ५ का तारा शाक्य ५१ युरो, नवलपरासी गैडाकोट ५ को राम ब.पुन मगर ५१ युरो, गोरखा आरुपोखरी ३ का प्रेम ब.गुरुङ ५१ युरो, बाग्लुङ रायडाडा ५ को राम ब.थापा मगर ५१ युरो, गोरखा सिम्ले १ को टीका राम पन्त ५१ युरो, म्याग्दी बाबीया चौर ४ का कृष्ण सुनार ५१ युरो, म्याग्दी रत्ने चौर ६ का दिल ब.आले मगर ५१ युरो, सोलुखुम्बू नेचा बतासे ९ का शेर ब.राइ ५१ युरो, म्याग्दी चिमखोला ८ का साजन पुन मगर ५१ युरो, तेह्रथुम मोराहाङ ८ का कमल भारती ५१ युरो, बाग्लुङ दमेक ४ का गोपाल सापकोटा ५१ युरो, कन्चनपुर महेन्द्रनगर ४ का धन राज मगर ५१ युरो, मकवानपुर हेटौडा ७ का सहदेव गौतम ५१ युरो, बाग्लुङ बुर्तिबाङ १ का आकाश थापा मगर ५१ युरो, बाग्लुङ अमरभुमी ५ का दल ब.देनी पुन मगर ५० युरो, कास्की सिकलेस ५ को गम ब.लाही गुरुङ ५१ युरो, काठमाण्डौ गैरीगाउ स्वयम्भूका दोर्जे गुरुङ ५० युरो, म्याग्दी घार १ की नर कुमारी बुदुजा मगर ५० युरो, मकवानपुर मनहरी ३ का निजाम दिन मिया ५० युरो, म्याग्दी मराङजा ४ का महोन रोका मगर ५० युरो, कास्की पोखरा १० का ज्ञान पुन मगर ५० युरो, लम्जुङ भुल्भुले ५ को टंक प्र.गुरुङ ५० युरो, पर्बत देबिस्थान ६ का अर्जुन कु.श्रेष्ठ ५० युरो, बाग्लुङ बोहोरा गाउ ९ का कासी राम पौडेल ५० युरो र बाग्लुङ मल्म ३ का गंगाधर गौतम ५० युरो गरी ४६ जनाबाट १०,३७७ युरो, १ देखि २५ युरोसम्म सहयोग गर्नुहुने २६१ जना चन्दा दाताहरुबाट २१३२ युरो, गरी जम्मा १२,५०९।–युरो ठूलो धनरासी संकलन गरिएको छ ।
त्यस क्षेत्रका बालबालीकाहरु अन्धकारबाट मुक्त भै उज्यालो ज्ञानको ज्योती देख्न पाउने छन भन्ने उपेक्षाका साथै सो रकम उ।मा।बि।का नाममा लघु जलबिधुत र वारलेस इन्टरनेट जस्ता सुविधाहरुमा सबैको पहुँच पुर्याउन लगानी गरी त्यसबाट आयको मुनाफाले विद्यालयलाइ सधै निरन्तरता दिओस भन्ने सल्लाह र सुझाब सहित आर्थिक सहयोग समितिलाइ रकम हस्तान्तरण गर्ने भएको छ ।
स्मरण रहोस २००१ स्थापना कालदेखि विश्व मगर संघ बेल्जियमले सामाजिक कार्य र मानव सेवाको लागि सदैब सहयोग गर्दै आएको छ ।

रुकुम जिल्लामा दैनिक एक करोड विप्रेषण

१२ कात्तिक, रुकुम । वैदेशिक रोजगार दर उच्च रहेको रुकुम जिल्लामा दैनिक एक करोड रुपिया भन्दा बढी विप्रेषण भित्रिने गरेको छ । जिल्लाको सदरमुकाम मुसिकोट खलङ्गामा रहेका एकदर्जन मनि ट्रान्सफर कार्यालयहरू मार्फत दैनिक एक करोड भन्दा बढी विप्रेषण जिल्लामा भित्रिने गरेको हो ।
विसं २०६२ देखि सञ्चालनमा आएको वेस्टर्न यूनियन मनी ट्रान्सफरको रुकुम शाखाबाट मात्र दैनिक पन्ध्र लाख बराबरको रेमिटेन्स जिल्लामा भित्रिने गरेको छ ।
शाखाका प्रबन्धक भिउमान घर्तीका अनुसार साउदी अरेबिया, दुबई, मलेसिया, कतारबाट धेरैजसो विप्रेषण आउने गरेको छ ।
इन्टरनेसनल मनी एक्स्चेन्ज (आइएमई) रुकुमका प्रबन्धक पूर्णबहादुर ओलीका अनुसार मलेसिया, कतारलगायतका देशबाट पनि दैनिक बीस लाखसम्मको विप्रेषण भित्रिने गरेको छ । सदरमुकाम मुसिकोटमै रहेको प्रभू मनी ट्रान्सफर र सिटी एक्सप्रेसले पनि दैनिक लाखौँको कारोबार गर्ने गरेका छन् ।
रुकुमेलीहरू ठूलो सङ्ख्यामा विदेश गएकाले पनि उनीहरूको कमाइबाट दैनिकजसो लाखौँको रकम जिल्लामा भित्रिने गरेको हो । विदेशिएका आफन्तहरू पनि आˆनै जिल्लाबाट छिटो छरितोरूपमा पैसा पाउने भएकाले मनी ट्रान्सफरहरूप्रति आकषिर्त भएको वेस्टर्न यूनियन मनी ट्रान्सफरका शाखा प्रबन्धक भिउमान घर्तीले बताउनुभयो ।
आइएमई रुकुमका शाखा प्रबन्धक पूर्णबहादुर ओलीका अनुसार जिल्लामा आउने रकमभन्दा बाहिर पठाउने रकम कम रहेको छ ।
जिल्ला प्रशासन कार्यालयले रुकुम जिल्लाका करिब पचास हजार युवा युवती वैदेशिक रोजगारीमा रहेको जनाएको छ । जिल्लामा विप्रेषण रकम बढ्दै गएकाले नयाँ मनी ट्रान्सफरहरू पनि थपिँदै गएका हुन् ।

स्यार्पु चिनाउने प्रयास

माओवादी सशस्त्र द्वन्द्वताका रुकुमको नाम सुन्दै राजधानीवासीको ज्यान सिरिंग हुन्थ्यो । जीवनका कुनै कालखण्डमा त्यहाँ जान नपरोस् भनेर धेरैले प्रार्थना पनि गर्थे उतिबेला । १० वर्षे सशस्त्र युद्धको उद्गम मानिने मध्यपश्चिमाञ्चलको त्यही रुकुम अहिले पर्यटकीय गन्तव्य बन्न हरतरह प्रयास गर्दैछ ।
भौगोलिकरुपमा विकट, आर्थिकरुपमा विपन्न तर प्राकृतिकरुपमा अनुपम र लोभलाग्दो यो जिल्लाका कैयौं स्थानले धेरैलाई मोहित पार्ने क्षमता राख्छन् । त्यसैले हुनसक्छ– यतिखेर सिंगो रुकुम पर्यटक तान्ने हरसम्भव तरिका अपनाउँदैछ । स्यार्पुताल, कमल दह, पुथा हिमाल, सामझाङ हिमचुली, सिस्ने हिमाल, तातोपानी मूललगायत दर्जनौं प्राकृतिक छटाले भरिपूर्ण ठाउँलाई विश्वभर चिनाउन रुकुमेलीलाई भ्याइनभ्याइ छ । धेरैले बिर्सिए पनि यो अद्यापि ५२ पोखरी ५३ तालको धनी छ ।
नेपाललाई ‘पर्यटन हब’ बनाउन केन्द्रीयस्तरबाट पर्यटन वर्ष २०११ को तयारी चरमचुलीमा रहँदा यहाँका जनताले ऐतिहासिक स्यार्पुतालको नामबाट महोत्सव आयोजना गर्दैछन् । जिल्ला सदरमुकाम मुसिकोट खलंगाबाट उत्तरमा पर्ने स्यार्पुताल समुद्री सतहदेखि १३ सय २५ फिट उचाइमा छ । २.६ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफलमा फैलिएको यो तालको कञ्चन जलाशय, उत्तरी पहाडबाट बग्ने सुन्दर झरना र खोलाको अवलोकन गर्न सकिन्छ ।
‘स्यार्पुताल महोत्सव’मा २ हजार ११ वटा राष्ट्रिय झन्डा फहराइने भएको छ । पर्यटन वर्ष सफलताको शुभेच्छासहित तालवरिपरि रहेको चक्रपथ गोरेटोमा महोत्वसका सहभागी विद्यार्थी, शिक्षक, खेलाडी, कलाकारसमेत २ हजार ११ जनाले मार्च गरी झन्डा फहराउनेछन् । विश्व पर्यटन दिवसको अवसर पारी असोज ११ देखि १५ गतेसम्म चल्ने महोत्सवका लागि ६३ लाख रुपैयाँ खर्च गरिँदैछ ।
सदरमुकामबाट स्यार्पुताल पुग्न साढे २ घण्टाको पैदलयात्रा गर्नुपर्छ । यात्राका क्रममा सानोभेरीलाई संगी मान्दै तिरैतिर हिँड्दा कम्ती आनन्द हुँदैन । सानोभेरीको किनारामा रहेका राउखेत, छिनखेतजस्ता उर्वर भूमिमा लगाइएका धानबालीको बीच बाटो हुँदै उकालिँदा झन्डै हिमाली पाटन पुगेको भान हुन्छ । र, छेउमै देखिने दहीखोलाको रौनक पनि उस्तै छ । तालको पानी भूमिगतरुपमा बगेर बाह्रमासे दहीजस्तै सेतो देखिने भएकाले यसलाई दहीखोलाको उपमा दिइएको छ । स्यार्पुताल पुग्दासम्मै यसको रौनक मनभरि सँगाल्न सकिन्छ ।
स्यार्पुतालबाट ४५ मिनेट पैदलयात्रा गरेपछि उत्तरतिरका सिमैछरी र कोप्रा झरना तथा जलाधार क्षेत्र पुगिन्छ । उराठलाग्दा पहरा, माछा, हाँस, जलेवा, सर्प आकारको विशाल पहरा र बासताछे सजिलै देखिन्छ यहाँबाट ।
वर्षात्का कारण हिजोआज गाडी बन्द भए पनि महोत्सवका लागि सदरमुकामबाट जिप र ट्र्याक्टर चलाइने महोत्सव मूल आयोजक समितिका संयोजक चन्द्रबहादुर केसीले बताए । छिनखेत स्यार्पुतालबाट करिब एक घण्टाको दूरीमा पर्छ ।
हवाई तथा स्थल यातायातबाट रुकुम सदरमुकाम मुसिकोट पुग्न सकिन्छ । सल्ले र चौरजहारी विमानस्थलमा नेपाल वायुसेवा निगमले काठमाडौंबाट सातामा दुई दिन उडान भर्छ भने बसबाट दैनिक यात्रा गर्न सकिन्छ । नेपालगन्जबाट पनि हवाई तथा बस यात्राबाट रुकुम पुग्न सकिन्छ । काठमाडौंबाट हवाई यात्रामार्फत स्यार्पुताल पुग्न दुईतर्फी हवाई भाडा र खान बस्न १५ हजार रुपैयाँ खर्च हुन्छ । यति खर्च गर्ने हो भने तीन दिन आरामसँग बिताउन सकिन्छ । बस यात्राबाट जाँदा ८ हजार रुपैयाँमा पाँच दिन रमाइलोसँग बिताउन पाइन्छ ।
पर्यटन वर्ष तथा स्यार्पु महोत्सवमा आउने पर्यटकका लागि ‘होम स्टे’ व्यवस्थासमेत गरिएको छ । पर्यटकले घरायसी वातावरणमा न्यानो माया पाउनेछन् । बाँफीकोट गाविसमा पर्ने ताल वरिपरि बस्ती छ । तालबाट निकास हुने पानीबाट स्यार्पुवासीले विद्युत् सुविधा पाएका छन् । यहाँ आउने पर्यटकले स्थानीय लोपोन्मुख परम्परागत कला, साहित्यको अनुभवसमेत गर्न सक्नेछन् ।
महोत्वसको भौतिक, आर्थिक, सांस्कृतिक तथा सामाजिक कार्य ८० प्रतिशत सकिसकेको छ,” संयोजक केसीले भने । उनका अनुसार मञ्च, ताल र चक्रपथको गोरेटो बाटो बनाइस्किएको छ भने छिनखेतबाट तालसम्म आउने गोरेटो निर्माण ७५ प्रतिशत सम्पन्न भएको छ ।
नेपालको एकमात्र सिकार क्षेत्र ‘ढोरपाटन सिकार आरक्ष’ समेत रुकुममा छ । २०३९ सालमा स्थापित आरक्षमा सयौं जातका वन्यजन्तु, वनस्पती, जडिबुटी पाइन्छन् । सदरमुकामबाट ४० कोस पूर्वउत्तर दिशामा अवस्थित यो आरक्ष पुग्न हेलिकप्टरबाहेक पैदलमार्ग नै विकल्प हो । बाँफीकोटमै रहेको गादीघर बुरालमष्ठ मन्दिर पनि पर्यटकीय दृष्टिले उपयुक्त मानिन्छ । १९८८ सालमा निर्माण गरिएको प्राचीन प्रसिद्ध मन्दिरमा वैशाख पूर्णिमा, ऋषिपूर्णिमा, कात्तिक पूर्णिमा र माघे पूर्णिमामा मेला लाग्नेगर्छ । त्यसबाहेक रुकुमको खारा टपबाट १९ जिल्लाका विभिन्न हिमालको दृश्यावलोकन गर्न सकिन्छ ।
पर्यटन वर्ष मुलुककै पर्व भएकाले महोत्वस मनाउन लागिएको प्रमुख जिल्ला अधिकारी शम्भुप्रसाद मरासिनीले बताए । “यसअघि यहाँका पर्यटन गन्तव्य र पर्यटन प्रवद्र्धनबारे हामीलाई खासै जानकारी थिएन, पर्यटन वर्षको अवसरलाई ध्यानमा राख्दै हामी अघि बढ्न लागेका हौं,” उनले भने ।
महोत्सवका लागि केन्द्रीयस्तरमा नेपाल पर्यटन बोर्डले सहयोग गर्दै आएको छ । स्थानीय पर्यटकीय स्थानको प्रवद्र्धन गरी राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा प्रचार–प्रसार गर्न बोर्ड सफल भएको प्राकृतिक सम्पदा विकास अधिकृत सूर्य थपलियाले बताए । “रुकुमका पर्यटकीय क्षेत्रको विकास र प्रवद्र्धनका लागि अन्तराष्ट्रियस्तरसम्म पहल चालेका छौं,” उनले भने ।
पर्यटन गन्तव्य पहिचानका लागि रुकुम पुगेका थपलियाले रुकुम मध्यपश्चिमकै नमुना गन्तव्य बन्नसक्ने बताए ।
द्वन्द्वकालको ‘लालकिल्ला’ अहिले पूरै शान्तिकिल्लाका रुपमा बदलिएको अनुभूति जोकोहीले गर्नसक्छ । जिल्लाभरि १७ वटा प्रहरी चौकीबाट सुरक्षा अवस्था मिलाइएको डीएसपी होमजंग चौहानले बताए । “पर्यटकका लागि सुरक्षाको चिन्ता छैन,” उनले भने, “ढुक्कसाथ छाती फुलाएर हिँडे हुन्छ ।”
By Prakash Shah

रोल्पा र रुकुमका सम्पदाहरू

कुनै पनि देशको कुनै पनि समयको कला, वास्तुकलाले त्यस देशको तत्कालीन सामाजिक, आर्थिक, सांस्कृतिक, धार्मिक, राजनीतिक एवं वैदेशिक सम्बन्धका बारेमा समेत जानकारी दिने काम गरेको हुन्छ । कलाले मानव सभ्यताको उचाइलाई नाप्ने काम गर्दछ । जुन समयमा कलाको राम्रो विकास भएको हुन्छ, त्यस समयमा देश हरेक दृष्टिले सम्पन्न थियो भन्ने कुरा बुझ्न सकिन्छ । जसरी लिच्छविकालीन उत्कृष्ट कलाकृतिले लिच्छविकालको सम्पन्नतालाई पुष्टि गरेको छ । त्यसैले त नेपालकै इतिहासमा लिच्छविकाल 'स्वर्णयुग'को नामले अलङ्कृत बन्न पुग्यो यसरी कला र वास्तुकलाले देशको तत्कालीन सम्पूर्ण अवस्थाको चित्रण गर्ने हुँदा देशको समग्र इतिहास अध्ययन गर्ने कार्यका लागि कला र वास्तुकलाले अत्यन्त महìवपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेको हुन्छ । तसर्थ यस्ता प्राचीन इतिहासलाई प्रमाणित गर्ने भरपर्दा र महìवपूर्ण प्रमाणहरूको रूपमा देशभरि छरिएर रहेका सांस्कृतिक र पुरातात्विक सम्पदाहरूको खोजीखोजी संरक्षण गर्नु अत्यन्तै जरुरी हुन्छ ।
प्राचीन स्मारक संरक्षण ऐन- २०१३ ले अधिराज्यभर यत्रतत्र छरिएर रहेका सम्पदाहरूको अन्वेषण, उत्खनन्, संरक्षण र सम्बर्द्धन गरी त्यसको व्यवस्थापन गर्ने अधिकार पुरातत्व विभागलाई दिएको छ तर पुरातत्व विभागले २०४३ सालमा आएर मात्र ७२ वटा जिल्लाका सांस्कृतिक सम्पदाहरूको प्रारम्भिक सर्वेक्षण गरी प्रतिवेदन तयार पार्ने काम गरेको थियो । यद्यपि पर्याप्त जनशक्तिको अभाव र फोटोग्राफीसमेत नभएकोले त्यो अपुरो रहन गयो । अपुरो तर महìवपूर्ण उक्त कार्यलाई पूर्णता दिनको लागि पुरातत्व विभागले आर्थिक वर्ष २०६४/६५ देखि देशभरि छरिएर रहेका सांस्कृतिक तथा पुरातात्विक सम्पदाहरूको सूची तयार पार्नका लागि सर्वेक्षणको कार्य सुरु गरेको छ । सांस्कृतिक तथा पुरतात्विक सम्पदाहरूलाई तिनको व्यापकता, ऐतिहासिक पृष्ठभूमि, सामाजिक-सांस्कृतिक महìव, कला, वास्तुकला आदिलाई आधार बनाएर वर्गीकरण गरी तिनको संरक्षण गर्नु यस सर्वेक्षणको उद्देश्य रहेको छ ।

पुरात्व विभागको यो महìवपूर्ण उद्देश्य पूरा गर्नको लागि संस्कृतिकर्मीको हैसियतले मैले पनि एउटा अवसर प्राप्त गरेको थिएँ । रुकुम र रोल्पा जिल्लाका सांस्कृतिक तथा पुरातात्विक सम्पदाहरूको सर्वेक्षण विवरण तयार गर्ने कामको जिम्मा मैले लिएको थिएँ । अध्ययनक्रममा रोल्पा र रुकुम जिल्लामा सांस्कृतिक सम्पदाका रूपमा बहुसङ्ख्यामा मन्दिर र केही कोटहरू पाइयो । त्यहाँ पाइएका मन्दिरहरूको प्राचीनता प्रमाणित गर्ने कुनै पनि ठोस प्रमाणहरू -पुरातात्विक प्रमाण) नभेटिने हुँदा मन्दिरमा पूजा गर्ने पुजारीको पुस्ता गन्ती गरेर र स्थानीय बूढापाकाको भनाइलाई आधार मानेर कुन मन्दिर कति पुरानो हो भन्ने कुराको निक्र्योल गर्नुपर्ने अवस्था रहेको छ । अधिकांश मन्दिरहरू किंवदन्तीका आधारमा स्थापना गरिएको पाइन्छ । हुन त नेपालका प्रायः मन्दिरहरू यसरी नै स्थापना गरिएका पाइन्छन् । मन्दिरहरूमा मन्दिर स्थापनाकालमा राखिएका मूर्ति भेटिँदैनन् । भेटिए पनि पछिल्लो समयमा राखिएका मूर्तिहरू भेटिन्छन् । कुनैकुनै मन्दिरमा भेटिने स्थापनाकालकै मूर्तिहरू पनि सम्बन्धित देवदेवीको वास्तविक स्वरूपमा नभई प्रतीकात्मक स्वरूपको प्रस्तरको सादा मूर्ति भेटिन्छन् । भेटिएका प्रायः सबै मूर्तिहरू प्रस्तरबाट बनेका पाइन्छन् । कुनैकुनै मन्दिरहरू सामान्य कलात्मक देखिए पनि अधिकांश मन्दिरहरू कलाबिहीन पाइन्छन् । यसरी रोल्पा र रुकुमका सम्पदाहरू ऐतिहासिक पृष्ठभूमि, कला र वास्तुकलाका दृष्टिले त्यति महìवपूर्ण नरहे तापनि सामाजिक, सांस्कृतिक, धार्मिक दृष्टिले नेपालका अन्य नाम चलेका मन्दिरहरू भन्दा कम महìवका छैनन् ।

ऐतिहासिक एवं कला र वास्तुकलाको दृष्टिले कम महìवका भए तापनि सामाजिक र सांस्कृतिक महìव बोकेका यी मन्दिरहरूको उचित संरक्षण र सम्बर्द्धन गर्नु अति आवश्यक छ । संरक्षणका अभावमा मूर्तिहरू चोरी हुने, सम्पदाका नाममा भएका गुठी जग्गाहरू व्यक्तिद्वारा हडप्ने काम भइरहेको छ । जसले गर्दा मन्दिर व्यवस्थापनमा असर परिरहेको छ । त्यस्तै सम्बन्धित निकाय -पुरातत्व विभाग)को उचित ध्यान नपुग्दा सम्पदा पुनर्निर्माण वा जीर्णोद्धारको समयमा पुरातत्वको मूल्य, मान्यता र नियमको ख्याल नगरी सिमेन्टको प्रयोग गर्ने, मौलिक स्वरूपलाई परिवर्तन गरिदनेे, मन्दिर नै अर्को स्थानमा सारेर पुनर्निर्माण गर्नेजस्ता कामहरू भएको पाइन्छ । त्यति मात्र होइन, चौबीसे राजाहरूको दरबार, जुन पछिल्लो समयमा आएर कोटका रूपमा परिचित भए, जसले वर्तमान समयमा उक्त स्थानको पहिचान गराउने महìवपूर्ण काम गरेको छ, ती महìवपूर्ण ऐतिहासिक कोटहरू संरक्षणको अभावमा यतिखेर पृथ्वीको गर्भमा विलिन भएका छन् । जुन बाँकी छन् ती पनि लोप हुनेक्रममा रहेका छन् ।

खास गरी रुकुम जिल्लाका मुसिकोट, रुकुमकोटलगायत थुप्रै ऐतिहासिक कोटहरू यतिखेर अवशेषको रूपमा पनि भटिँदैनन्् । रुकुम जिल्लाकै न्वारन गर्ने शोभा गाउँ विकास समिति वडा नं. १ कोटडाँडामा रहेको हाल नाम निसानै फेला पार्न नसकिने रुकुमकोट, जहाँ पहिले चौबीसे राजाको दरबार थियो । सम्बन्धित निकायको ध्यान नपुग्दा आज पूर्णतया लोप हुन पुगेको छ । यहाँसम्म कि कोटको जगमा लगाइएका इँटा, ढुङ्गासमेत कोट रहेको स्थानमा भेटिँदैनन्् । यसै गरी, रुकुम जिल्लाकै खलङ्गा गाउँ विकास समिति वडा नं. ७ बोहोरा गाउँमा अवस्थित जिल्लाकै सदरमुकामको पहिचान गराउने ऐतिहासिक महìव बोकेको मुसीकोटको हविगत पनि अत्यन्तै नाजुक रहेको छ । रुकमुकोटमा कोटको कुनै पनि अवशेष नपाइए तापनि कमसेकम कोट रहेको स्थान त हालसम्म कसैले कब्जा गरेको छैन, सुरक्षित छ तर मुसिकोट रहेको स्थान नेपाली सेनाले कब्जा गरी ब्यारेकमा परिणत गरेको छ । यहाँ पनि कोटको कुनै अवशेष भेटिँदैन । त्यसैले होला सेनाले कोटको सर्वेक्षण विवरण तयार पार्नका लागि अनुमति दिन असाध्यै गाह्रो मानेको थियो । यही ब्यारेक भएको स्थान नजिकै अवस्थित एउटा देवी मन्दिर, जुन भवानी मन्दिरका नामले चिनिएको छ, लाई बज्रदल नामको सैनिक सङ्गठनले पुनर्निर्माण गर्दा मन्दिरको मौलिक स्वरूप परिवर्तन गर्नुको साथै देवीको नामको अगाडि सङ्गठनको नाम जोडेर बज्रभवानी नामकरण गरी सम्पदाको मौलिक नामसमेत परिवर्तन गरिदिएको छ । यो कार्यले पुरातत्व विभागलाई नै चुनौती दिएको देखिन्छ । जबकि पुरातत्व विभागको नियमअनुसार मौलिक स्वरूप पनि परिवर्तन गर्न पाइँदैन । रुकुम र रोल्पामा यस्ता अन्य थुप्रै सम्पदाहरू रहेका छन्, जुन संरक्षणको अभावमा लोप हुने अवस्थामा पुगेका छन् । रोल्पाको चौबीसे राजाको खुङ्ग्रीकोटको दरबार संरक्षणको अभावमा जीर्ण अवस्थामा पुगेको छ । त्यस्तै ऐतिहासिक गजुलकोट संरक्षणको पर्खाइमा रहेको छ ।
इतिहासको विभिन्न कालखण्डका मानव समाज, सभ्यता र संस्कृतिका विकासका प्रमाणहरूलाई सम्बन्धित निकायले गम्भीरताका साथ उचित संरक्षण र सम्बर्द्धन नगर्ने हो भने एक दिन मानव विकासको इतिहास नै गम्भीर खतरामा पर्न जाने निश्चित छ ।

रुकुम र बाग्लुङबीच सीमा विवाद

रुकुम भदौ ६ । रुकुम र छिमेकी जिल्ला बागलुङबीचको वर्षौं पुरानो सीमा विवाद पुनः उत्पन्न भएको छ । रुकुमको उत्तर-पूर्वमा पर्ने तकसेरा गाविस र बागलुङको निसी गाविसका स्थानीय बासिन्दाबीच ढोरपाटन आरक्ष केन्द्र भित्रपर्ने क्षेत्रलाई लिएर विवाद सुरु भएको हो । रुकुमको तकसेरा बासिन्दाले बागलुङ निसी गाविसका बासिन्दाले आफ्नो क्षेत्रभित्र पर्ने करिब पाँच किलोमिटर चरिचरन क्षेत्र अतिक्रमण गरी भोगचलन गरेको आरोप लगाएका छन् ।
उनीहरुले सो विवाद टुङग्याउन जिल्ल्ाा प्रशासन कार्यालय रुकुममा निवेदन गरेका छन् । निवेदन पेस गर्नका लागि सदरमुकाम मुसिकोट खलङ्गा आएका सतबहादुर पुनमगरले भने- ‘हाम्रो क्षेत्रभित्र पर्ने स्थानमा बागलुङ निसीका १२ परिवारले घरटहरा बनाएर बसिरहेका छन् ।’
उनले सो ठाउँमा उनीहरुले जथाभाबी रुख कटानी गर्ने गरेको र केही ठाउँमा खनजोत गर्न थालेको र जङ्गल मासिएकोमा आफूहरुलाई चिन्ता लागेकाले यस्तो गर्नुपरेको बाध्यता सुनाए ।
यो सिमाना विवाद २०२१ सालदेखि सुरु भएको स्थानीय सतमान पुनले जानकारी दिए । विभिन्न प्रकारका बहुमुल्य जडीबुटी रुख बिरुवा भएको र स्याउखेतीको राम्रो सम्भावना भएकाले सिमाना विवाद लम्बिरहेको बताइएको छ ।
यो सिमाना बिबाद मिलाउन पहिले जिल्लामा छलफल गरेर धारणा तय गरिसकेपछि दुई जिल्लाको सरकारी टोली खटाएर सुल्झाउने रुकुमका प्रमुख जिल्ला अधिकारी शम्भुप्रसाद मरासिनीले बताउनुभयो । रासस

जलवायु परिवर्तनको प्रभाव सिस्ने हिमालमा पनि देखिन थाल्यो

रुकुम, एक, दुइ वर्षपहिले पुसरमाघमा सेत्ताम्मे देखिने रुकुमको सिस्ने हिमाल यस वर्षभने कालोपोलो लागेको छ । अग्ला चुचुरामा सेत्याम्मे देखिने हिमाललाई हेर्दा जुन सुकै मान्छेको पनि मनै लोभ्याउने हिमाल अहिले जलवायु परिवर्तनको असरले आप\mनो स्वरुप दिन प्रतिदिन गुमाउ“दै कालो बन्न थालेको छ ।
रुकुम जिल्लाको सदरमुकाम खलंगादेखि करीब १५ कोष टाढा पूर्वमा रहेको सिस्ने गाविसमा सिस्ने हिमाल अवस्थित छ । यो हिमाल जिल्लाको सबै भन्दा ठुलो हिमाल हो ।
यस हिमालले वर्षनी स्वरुप गुमाउन थालेपछि रुकुमेलीहरु चिन्तित बनेका छन् । बाउन्न पोखरी, त्रिपन्न टाकुरीको नामले चिनिने रुकुम जिल्लाको अस्तित्व गुम्ने हो कि भन्छन्, टिकारामा खड्का । गत वर्षरुमा हिउ“ले पुरिएर सेत्याम्मे वनेको हिमाल यस वर्षदेखि कालो पहाड जस्तो देखिन थाले पछि रुकुमेलीहरु चिन्तीत वन्न थालेको हुन । सिस्ने हिमाल समुन्द्री सतहदेखि करीब तीन हजार मिटर उ“चाईमा रहेको छ । यस हिमालले स्वरुप गुमाउ“दै जान थाले पछि जिल्लाका तालतलैयाहरु समेत सुक्न थालेका छन् ।
यसरी जलवायु परिवर्तण वढ्दै जाने हो भने जिल्लाको अस्तित्वसमेत गुम्ने संकेत देखापरेको सिस्ने-४ का दलबहादुर बुढा जनाउ“छन् । उनका अनुसार यस हिमाललाई सरकारले संरक्षण गरेमा हामी रुकुमेलीहरुको जीवन गुजारामा केही सहजता आउने थियो ।
प्रमुख जिल्ला अधिकारी सम्शुप्रसाद मरासीनीका अनुसारू सिस्ने हिमाललाई केही संरक्षण गरे पछि रुकुममा केही पर्यटकहरु भित्रिने आश थियो । तर अति दुर्गम भएकोले मोटर वाटो पुर्‍याउन कठिनाई भएको छ ।सल्यान, रोल्पा,जाजरकोट,दाङ्ग लगायतका जिल्लाहरुवाट यस हिमाललाई हेर्न आउने गर्दछन् । सिस्ने हिमाल मात्र होइन रुकुमका चर्चित मन्दिरहरु र तालतलैयाहरु पनि संरक्षणका कारण धरापमा परेका छन् ।
मानव क्रियाकलापबाट उत्र्सर्जित कार्वनअक्र्साईड नै जलवायु परिवर्तनको प्रमुख कारण भएपनि यसतर्फखासै कसैको ध्यान जान सकेको छैन । जलवायु परिवर्तनको दोषी विकसित देश भएपनि यसको मार विकासोन्मुख देश बढी प्रभावित भएको अवस्था छ । जलवायु परिवर्तन भई स्वरुप गुमाएपछि त्यस ठाउमा बसोबास गर्ने हिमचितुवा, भालु लगायतका नेपालमै दुर्लभ मानिने वन्यजन्तु लोप अवस्थामा पुग्न थालेको छन् । हिमाल वरिपरि विभिन्न प्रकारका जडिवुटिहरु पाइन्छन । ती जडीवुटिले ज्वरो,कमल पित लगायतका रोगहरुको उपचार हुन्छ । जिल्लामा यी जडिबुटिहरुको मुल्य आकासिदो छ ।
यस हिमाललाई संरक्षण गरेर जिल्लाको आर्थिक स्थितिलाई बढाउनमा यहिले सरकारी पक्ष र गैरसकारी तथा स्थानीय वासिन्दाहरुको कुनै चासो देखिएको छैन । जिल्लाका र्स्यापु ताल,कमल ताल र राप्ती अञ्चलकै प्रसिद्ध धार्मिक स्थल रहेको ड्रि्रे मन्दिर पनि संरक्षणको पर्खख्याइमा बसिरहेका छन् । संरक्षणको पर्ख्याइमा रहेका यी संरचनाहरु अहिले लोभ अवस्थामा पुग्न थालेका छन् । यसमा क्षेत्रलाई संरक्षण गर्न सरकारी तथा गैरसरकारी पक्षहरु निरन्तररुपमा लागिरहनु पर्छ ।
by : Ganesh BK

पर्यटकीय स्थल बन्दैछ रुकुमको स्यार्पूताल

रुकुम। चारैतिर डाँडापाखाले घेरेको, अनि डाँडापाखाकोबीचैमा एउटा रमणीय नीलो सुन्दर ताल छ । त्यतिमात्र होइन त्यो तालको वरपर सुन्दर बस्तीहरू चिटिक्क मिलेर बसेका जस्ता देखिन्छन् ।
तालको नजिकै गएर हेर्ने हो भने माछाका भुरा सल्बलाउँदै गरेको मनमोहक तथा रमाइलो दृश्य देखिन्छ । यस्तो दृष्य रुकुमको स्यार्पूतालमा पुग्ने जो कोहिले अब सजिलै देख्न सकिन्छ ।
रुकुम जिल्लाको सदरमुकाम खलङ्गादेखि चार कोश उत्तरपूर्वमा पर्ने बाँफिकोट गाविसको स्यार्पू भन्ने ठाउँमा अवस्थित स्यार्पूतालमा पुगेका जोकोही सर्वसाधारणले यस्तो वर्णन गर्न चुक्दैनन् ।
केही वर्ष अघि त्यहाँ पुग्ने जोकोही पर्यटकले यस्तो पर्यटकीय सम्भावनाको ताल प्रचारप्रसारको कमीले गर्दा पछाडि परेको गुनासा पोख्ने गर्दथे । अब भने साँच्चिकै स्यार्पूताल पर्यटकीय स्थलका रूपमा विकास हुँदैछ ।
नेपालकै प्रसिद्ध तालहरूको सूचीमा पर्ने स्यार्पूताल बाँफिकोट गाविसको वडा नं ३, ७, ९ लगायतका वडाको बीचमा पर्दछ । स्यार्पूताललाई साँच्चिकै पर्यटकीयस्थलका रूपमा विकास गर्न रुकुममा पहिलो पटक स्यार्पू महोत्सव हुने भएको छ । स्यार्पुताललाई लक्षित गरेर मनाउन लागिएको यो महोत्सव आगामी असोज ११ देखि १५ गतेसम्ममा सञ्चालन हुँदैछ ।
शनिबार बिहान बसेको स्यार्पू महोत्सव मूल समारोह समितिको बैठकले महोत्सवको ५० प्रतिशत काम सम्पन्न भइसकेको बताएको छ । उक्त महोत्सव सफल पार्नका लागि विभिन्न समिति तथा उपसमिति गठन भएका छन् ।
उक्त महोत्सवमा राष्ट्रपति रामवरण यादवलगायतका उच्चपदाधिकारीलाई बोलाउने मूल समितिले निर्णय गरेको छ । स्यार्पु महोत्सवका लागि स्थानीयस्तरदेखि गाविस, जिल्ला विकास समिति, गाविसका बुद्धिजीवी, काठमाडौमा निवासी, पर्यटन बोर्ड, नेपाल सरकारलगायतले आ-आफ्नो ठाउँबाट सहयोग गरिरहेको मूल समारोह समितिले जानकारी गराएको छ ।
जिल्ला र जिल्लाबाहिरबाट गरी करिब सातलाख बराबरको आर्थिक सहयोग प्राप्त भएको समितिले जानकारी दिएको छ । उक्त महोत्सवमा रुकुम जिल्लामा उत्पादन भएका सामान, राडिपाखी, स्यार्सागुम्वालगायत विभिन्न जातको बहुमूल्य जडीबुटी राखिने भएको छ । महोत्सवमा ५० वटा स्टल राखिने बताइन्छ ।
बाउन्न पोखरी ५३ टाकुरीले प्रख्यात रुकुम जिल्ला प्राकृतिक रूपमा सुन्दर भएर पनि प्रचारप्रसारको कमिले ओझेलमा परेको यो ठाउँलाई उजिल्याउन स्यार्पु महोत्सव हुने भएको हो । रुकुम जिल्लाको बाँफिकोट गाविसमा रहेको स्यार्पुतालको नामबाट जुराइएको स्यार्पु महोत्सवमा जिल्लाका विभिन्न पर्यटकीयस्थलको बारेमा पनि जानकारी गराइने कार्यक्रम छ ।
आगामी असोज ११ गतेदेखि १५ गतेसम्मा मनाइने उक्त महोत्सव सफल पार्न अहिले मूल आयोजक समिति तदारुकता साथ लागि परेको छ ।
रुकुम जिल्लामा साना र ठूला गरी दुई दर्जनभन्दा बढी ताल तथा पोखरी रहेका छन् । त्यस्तै रुकुम जिल्लाको उत्तरमा सिस्ने हिमाल पनि रहेको छ । जिल्लाका विभिन्न गाविसमा गरी करिब तीन दर्जनभन्दा बढी रमाइला र मनमोहक टाकुरी पनि रहेका छन् भने चौरजहारी फाँट, आठबीसकोट राडिज्यूला, माछिमी ज्यूला, बाँकेज्यूला, तकसेराको बुकी, मैकोटको पाटन, सानीभेरी र ठूलीभेरी नदीको दोभानलगायतका विभिन्न फाँट तथा स्थल उत्तिकै रमणीय छन् ।
महोत्सव सफल पार्नका लागि स्थानीयस्तरमा सर्वसाधारणलाई उत्साहित बनाउने उद्देश्यले गाउँ-गाउँमा घरदैलो अभियान सुरु गरिएको छ । रुकुमको स्यार्पुताल मात्र नभइ रुकुम जिल्लालाई पर्यटकीयस्थलको रूपमा विकास गर्न यो महोत्सव सहयोगीसिद्ध हुने महोत्सव संयोजक चन्द्रबहादुर केसीले बताउनुभयो ।
ताल वरपर चक्रपथ निर्माण गर्ने, जीर्ण अवस्थामा रहेका अतिथि भवन निर्माण, तालसम्म सडक खन्ने काम अन्तिम चरणमा पुगेको महोत्सवका सह-संयोजक हर्कसिंह खत्रीले बताउनुभयो ।
बाँफिकोट गाविसमा अवस्थित स्यार्पुतालको कुल क्षेत्रफल २.६ वर्गकिलोमिटर रहेको छ । उक्त स्यार्पूतालको गहिराई वर्षातको समयमा २३ मिटरसम्मा हुने गर्दछ भने हिउँदमा १८ मिटर गहिराइ हुने गर्दछ । वर्षातमा बाढी र पहिरोका कारण केही भू-भाग क्षति भएता पनि यही मौका छोपेर त्यसको संरक्षण र सम्वर्द्धन गर्न लागिएको छ ।
अहिले २०४६ सालमा निर्माण भएका अतिथि भवन मर्मत गरिएको छ भने स्यार्पु भ्युटावर पनि पुनःनिर्माण गरिएको छ ।

रुकुमका जनताबाट अबदेखि स्कूल बन्द नगर्ने प्रतिवद्धता

भाद्र ९ रुकुम। शसस्त्र जनयुद्व बेलादेखि नै तहस नहस भएको विद्यालय क्षेत्र सुधार्नका लागि रुकुमका जनता अव देखि जुट्ने भएका छन्। विद्यालयलाई शान्ति क्षेत्र बनाउनका लागि सबै सरोकारवालाहरूले पहल गर्नुपर्ने भन्दै रुकुमका पार्टीहरूले अबदेखि स्कूल बन्द हुने क्रियाकलाप नगर्ने प्रतिवद्धता जनाएका हुन्।
अनौपचारिक क्षेत्र सेवा केन्द्र इन्सेक रुकुमले बालअधिकारका विषयमा सरोकार वालाहरूसँग गरेको अन्तर्क्रियामा सहभागीबाट यस्तो प्रतिवद्धता आएको जनाईएको छ।
देशको निकास निकाल्न भन्दै राजनितिक दलहरुले गरेको बन्द हडतालले आफ्ना सन्ततीहरुले दु:ख पाएको भन्दै अव देखि विद्यालय बन्द नगर्ने जनाइएको छ।
कार्यक्रममा एकीकृत माओवादी, नेपाली काँग्रेस, एमाले, राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी, राष्ट्रिय जनमोर्चाका र नेपाल मजदुर किसान पार्टीका प्रतिनिधिको सहभागिता रहेको थियो।
पार्टीको केन्द्रीय स्तरबाट बन्द गरिएपनि जिल्लामा विद्यार्थीको पढाईमा असर पार्ने खालका काममा सहयोग नगर्ने बताएका छन।
source: Hongkongnepali.com

बस दुर्घटना हुँदा ३७ घाइते, ४ अवस्था गम्भीर

9th Sept: काठमाडौंबाट सल्यानका लागि छुटेको ना ३ ख ६०७१ नम्बरको यात्रुबाहक बस आज विहान धादिङको भुमेस्थान ४ मा दुर्घटना हुँदा ३७ जना यात्रु घाइते भएका छन् । घाइतेहरुको चितवनको भरतपुर मेडिकल कलेज र धादिङकै स्थानीय अस्पतालमा उपचार भइरहेको छ ।
Source: dcnepal.com

दाङ्-सल्यान सडकखण्ड अवरुद्द

- पहिरो खसेपछि दाङ्-सल्यान सडकखण्ड गएरातीदेखी अवरुद्द भएको छ । राप्ती लोकमार्ग अन्तर्गत सल्यानको धनवान ३ जरुवाघारा र दाङ्-सल्यान सिमानाको गोठरी पोखरी खोलामा पहिरू पहिरो खसेपछि सडक अवरुद्द भएको हो । सडक अवरुद्द भएपछि गाडी तथा यात्रुहरु बिच बाटोमा नै रोकिएका छन् ।
Source: dcnepal.com (30th August,2010)

बस दुर्घटनामा परी दुई को मृत्यु

- राप्ती लोकमार्गअन्तर्गत सल्यान-रुकुम सडक खण्डमा आज बिहान भएको बस दुर्घटनामा परी दुई जनाको मृत्यु भएको छ भने झापाको तोपगाँछीमा एक जनाको ज्यान गएको छ ।
दाङबाट रुकुम जाँदै गरेको ना३ख १४५१ नम्बरको यात्रुबाहक बस बिहान ३.१५ बजेतिर सल्यान र रुकुमको सिमानामा पर्ने खौलामा दुर्घटनामा हुँदा दुई जनाको मृत्यु भएको हो । दुर्घटनामा रुकुमका नन्दराम पुन र सवारी चालक कपिलवस्तु चन्द्रौटाका पप्पु बठानको मृत्यु भएको हो । दुर्घटनामा परी चार जना घाइते भएका छन् ।
दाङ उरहरि-७ का प्रकाश क्षेत्री, गाडी चालक दाङ नारायणपुरका जीवन चौधरी, तुलसीपुर नगरपालिका-११ का देवबहादुर पुन र रुकुमका विकास पुन घाइते भएका छन् । घाइतेहरुको स्थानीय मेडिकलमा उपचार भइरहेको छ ।
Source:dcnepal.com

Rukum entrepreneurs flay parties

RUKUM, AUG 16 - Businessmen of Rukum have accused political parties of forming consumer committees illegally and interfering in development works.
Organising a programme here on Monday, Rukum Chambers of Commerce and Industry as well as Construction Entrepreneurs' Association said consumers’ committees formed by the UCPN (Maoist), the Nepali Congress and the CPN-UML have been monitoring, evaluating, and implementing plans on their own and releasing money before work completion.
They maintained that the parties are trying to release the entire budget of Khara-Solabang road gravelling project without completing the work.
Speaking at the function, President of Construction Entrepreneurs' Committee Kedar Sharma stated that businessmen would resort to protests if parties continue to trample the rights of consumers.
Parties are allegedly executing some development works by bypassing local consumers’ committees after forming separate consumer committees with their cadres’ direct involvement.
Source: ekantipur

When RSS sought the details of development works carried out in the district, the District Development Committee refused to provide.

Rukum highlanders facing starvation

RUKUM, AUG 11 -
Twelve VDCs situated in the highlands of Rukum district are reeling under food shortage for the past four months.
Sisne, Hukam, Ranmamaikot, Gotamkot, Syalkhadi, Rangsi, Mahat, Kol, Jang and Taksera VDCs are hit hard.
Beset by shortage of food grains, the villagers are sustaining themselves on locally grown potatoes but this stock is also fast depleting.
With no roadway and the only trail fit for only humans and mules rendered impassable by rain, supply of foodstuff to the region has not taken place since May. “For the last four months, the people here are surviving on potatoes,” said Karnasingh Pun of Taksera VDC.
Shopkeepers in nearby marketplaces like Nayagad, Tribeni and Baluwa said they have long run out of rice and other essentials. As the topography of this region is unfit for agriculture, the people here rely on the trade of Yarchagumba (Cordyceps Sinesis) for sustenance. Low collection of Yarchagumba this year has added to the woes of the Rukum highlanders. They said they are cash-strapped and unable to buy foodstuff even if local markets had received supply of food materials.
Prem Naryan Bhandari of Nepal Food Corporation said that around 8500 quintals of rice is needed for the food-hit areas of Rukum.
“We have asked for 7,000 quintals of rice to address the crisis, and we will ensure the supply as soon as the shipment arrives,” he said.
According to the District Food Security Network, 14 VDCs in Rukum are food secure round the year, 17 for six months while 12 mountain VDCs are food insecure for the better part of the year.
Source: The Kathmandu Post

रुकुममा ६८ परिवार विस्थापित

रुकुम, भाद्र ५- अवरिल वर्षासँगै ठूली भेरी नदीमा आएको बाढीले रुकुमका ६ घर बगाएको छ। उत्तरपश्चिम गाविस गोतामकोटस्थित मनका बगर र ज्यामिरेमा आएको बाढीले ६८ घरपरिवार विस्थापित भएको गाविस सचिव तेजप्रकाश शाहले जानकारी दिए।
कालिका प्राथमिक विद्यालय र सिस्ने हिमालय प्रावि पनि भत्केका छन्। दुवै विद्यालय बन्द गरिएको छ।
बिहीबार रातिदेखि शुक्रबार दिउँसोसम्म बाढी कम भएको छैन। मानवीय क्षतिबारे भने कुनै जानकारी नआएको जिल्ला प्रहरी कार्यालय रुकुमका प्रहरी निरीक्षक यादवराज उप्रेतीले बताए। उनका अनुसार बाढीपीडित परिवार स्थानीय विद्यालयमा बसिरहेका छन्। केही परिवार भेरी तरेर छिमेकी जिल्ला जाजरकोटमा आश्रय लिन पुगेका छन्। यो गाविस छिमेकी जिल्ला डोल्पा र जाजरकोटसँग जोडिएको छ।
यसैगरी, भैंसीलाई घाँस काटेर फर्कने क्रममा खोला तर्दै गर्दा एक महिला घाँसको भारीसँगै बगेर बेपत्ता भएकी छिन्। रुकुमको पूर्वी गाविस प्वाङ-७ स्थित पेदी खोलामा ५५ वर्षे धनमाया झाँक्री बेपत्ता भएकी हुन। गत बुधबार ठूली भेरी नदीमा बगेर बेपत्ता भएका आठबीसकोट-१ का दिले सुनारको अवस्था अहिलेसम्म पत्ता लागेको छैन।
छिमेकी जिल्ला जाजरकोटको खगेनकोटस्थित छोरीको घर जाँदै गर्दा सुनार ठूली भेरीमा बगेर वेपत्ता भएका थिए। तीन दिनसम्म फेला पार्न नसकेपछि परिवारले काजक्रिया गरेको छ।
Source' Nagarik news

स्यार्पू ताल

स्यार्पू पर्यटन महोत्सव, काठमाण्डौं सम्पर्क समिति - प्रेस विज्ञप्ती

प्रेस विज्ञप्ती
अवसर पारेर पर्यटकीय स्थलहरुको धनी जिल्ला रुकुममा पहिलो पटक स्यार्पू पर्यटन महोत्सव २०६७ को आयोजना गर्न लागेको जानकारी गराउन पाउँदा गर्वको अनुभूति गरेका छौं । रुकुम जिल्लामा स्यार्पूताल सिस्ने हिमाल कमलताल पूथाहिँउचुली सामझाङ्ग हिँउचुली नेपालको एक मात्र ढोरपाटन शिकार आरक्ष तातो पानी मूल प्राचिनकालीन प्रख्यात डिग्रेसाइकुमारी मन्दिर गादिघर वुरालमष्ठ मन्दिर राडीज्यूला भगवति मन्दिर लगायत एक दर्जनभन्दा बढी आकर्षक पर्यटकीय गन्तव्य रहेका छन । तर आवश्यक प्रचार प्रसार र संरक्षणको अभावमा तिनीहरु ओझेलमा परेका छन राष्ट्रिय उन्नतिको लागि उत्पादनशील हुन सकेका छैनन ।
यस्ता दर्जनौं पर्यकीय स्थलहरु सर्पको टाउकोभित्र रहेको मणि जस्तै भएका छन जसले मानिसको व्यवहारिक जीवनमा कुनै काम दिन सकेको हुँदैन । तसर्थ यिनको प्रवद्र्धन गरी पर्यटन व्यवसायको विस्तार गर्ने र पर्यटनका लागि सँगसँगै भन्ने मूल नारा सहितको नेपाल पर्यटन वर्ष २०११ लाई सफल पार्ने मुख्य उद्देश्यले स्यार्पू पर्यटन महोत्सव २०६७ को आयोजना गरिएको हो । विकासशील देशहरुको लागि मुख्य आर्थिक श्रोतको रुपमा रहेको पर्यटन व्यवसायको सामाजिक साँस्कृतिक र राजनीतिक मूल्य वारे जनसमुदायमा चेतना फैलाउनु पिन यसको उद्देश्य रहेको छ । रुकुम जिल्लाको बाँफिकोट गाविसमा अवस्थित २।६ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफलमा फैलिएको आकर्षक स्यार्पूताल क्षेत्रमा आगामी असोज ११ देखि १५ गतेसम्म आयोजना हुन गइरहेको स्यार्पू पर्यटन महोत्सवमा विभिन्न बहुमूल्य जडिबुटी सहित स्थानीय उत्पादनका ५० वटा स्टलहरु राखिनेछ । यसैगरी लोपोन्मुख स्थानीय कपडा राडीपाखी सहित विभिन्न वास्तुकलाका सामग्रीहरु स्टलमा राखिने छ । जीवनबुटीको नामले चिनिने बहुमूल्य जडिबुटी यासा्रगुम्बा पाँचऔंले कटुकी लगायतका आयूर्वेदिक जडिबुटीहरुको पनि स्टल रहनेछ । महोत्सवमा रुकुमको लोकसंस्कृतिमा आधारित प्रसिद्ध पैंसेरु नाच मयूर नाच झाँक्री नाच झ्याउरे बलपूजा नृत्य र देउडा नाचका साथै ख्यातिप्राप्त राष्ट्रिय कलाकारहरुको सांस्कृतिक प्रस्तुती पनि रहनेछ ।
महोत्सव अवधिभर डुङ्गा चढेर निर्मल काचन पानी भएको स्यार्पूतालमा शयर गर्न सकिने व्यवस्था मिलाइएको छ । स्यार्पू पर्यटन महोत्सवमा सहभागि हुनको लागि काठमाण्डौंबाट हवाइमार्ग प्रयोग गर्दा रु४६६० भाडा तिरेर १ घण्टा २० मिनेटमा रुकुमको सदरमुकाम पुग्न सकिन्छ भने स्थल यातायातबाटजाँदा एक्सप्रेस बससेवा मार्फत रु१४६० तिरेर १८ घण्टामा रुकुम पुग्न सकिन्छ । स्यार्पू पर्यटन महोत्सव २०६७ लाई नेपाल पर्यटन बोर्डले महत्वका साथ प्रवद्र्धन गरिरहेको छ । अतः पर्यटन व्यवसायको प्रचुर संभावना रहेको रुकुम जिल्लामा पहिलो पटक आयोजना हुन लागेको स्यार्पू पर्यटन महोत्सव २०६७ लाई सफल पारी संगै देशको अर्थतन्त्रमा समृद्धिकरणको लागि इँटा थप्ने कार्यमा अमूल्य यो गदान गरिदिनहुन सूचना क्रान्तिका संवाहक सम्पूर्ण संचार माध्यम आफ्नो पेशामा अहोरात्र खटिरहेन संचारकर्मी मित्र र शुभेच्छुक सवैमा हार्दिक अनुरोध गर्दछौ ।

३ भदौ २०६७

जुन कुमारी रोका
सभासद तथा संयोजक
स्यार्पू पर्यटन महोत्सव
काठमाण्डौं सम्पर्क समिति

रुकुममा तातोपानीको मुहान

रुकुम। रुकुमको उत्तरीभेगमा रहेको पोखरा गाविसमा एउटा अचम्मको पानीको मुहान भेटिएको छ । पोखरा गाविस-५ मा पर्ने चौरमा तातोपानीको मुहान भेटिएको हो ।
सानीभेरी नदीको छेउमा भेटिएको उक्त तातोपानीको मुहान स्थानीय सर्वसाधारणहरूले गाईवस्तु चराउन गएका बेला फेला पारेका हुन् ।
उक्त तातो पानीको मुहान ढुङ्गैढुङ्गाको चट्टानभित्र फेला परेको हो । ढुङगाभित्र रहेको उक्त तातोपानी हलुका नुनिलो पनि रहेको छ । अहिले स्थानीय बासिन्दाहरूले उक्त पानीको मुहानलाई केही भू-भाग खनेर अलि ठूलो बनाएका छन् ।
उक्त तातोपानीको मुहान नजिकै बारुदको जस्तो हल्का गन्ध आउने गरेको पनि स्थानीय बासिन्दाहरूले बताएका छन् । अहिले उक्त तातो पानीको मुहान हेर्न छिमेकी गाविस स्यालापाखा, बाँफिकोट, शोभा, पिपललगायतका स्थानीय बासिन्दाहरूको घुईंचो लागेको छ ।
उक्त तातोपानीमा स्थानीय बासिन्दाहरूले वरिपरीको क्षेत्रमा संरक्षणका लागि काठका बारहरू लगाएका छन् भने चिनोको रुपमा पानीको नजिकै राता र पहंेला ध्वजापताका पनि गाडेका छन् । स्थानीय गोठालाहरू पानी खान सानीभेरीको किनारतिर जानलाग्दा उक्त तातोपानीको मुहान भेटिएको हो ।
तातोपानीबारे अनुसन्धान गरी त्यहाँको वस्तुगत स्थितिबारे राष्ट्रियस्तरमा प्रचार प्रसार गरिए पर्यटकीय स्थलको रुपमा विकास गर्न सकिने पोखरा ४ का मित्रलाल खड्काले बताउनुभयो ।
साथै उक्त तातोपानीमा हलुका गन्ध आउने भएकाले त्यहा खनिजपदार्थको खानी हुनसक्ने उक्त तातोपानी हेर्न गएका बाँफिकोट ९ का तारक केसीले बताउनुभयो ।

रुकुममा साबुन उद्योग

रुकुमको सदरमुकाम खलङ्गादेखि उत्तरमा पर्ने पोखरा गाविसमा स्थानीय बासिन्दाले पहिलोपटक साबुन उत्पादन सुरु गरेका छन् ।
उनीहरूले हाते मेसिनबाट साबुन उत्पादन गरेका हुन् । जिल्लामै पहिलोपटक रुकुमको पोखरा गाविस वडा नं- २ पाङगाउँमा रहेको सानीभेरी हर्बल लघुउद्यमी समूहले साबुन उत्पादन गरेको हो ।
राष्ट्रिय उद्यमशीलता विकास केन्द्रले स्थानीय बासिन्दालाई एकहप्ते साबुन उत्पादन सम्बन्धी तालिम दिएपछि समूहले साबुन उत्पादन गरेको हो । अहिले समूहले उत्पादन गरेको साबुन बजारमा आएको छ ।
हाल समूहले कपडा धुने साबुन निर्माण गरेको छ । केही समयपछि नुहाउने साबुनसमेत उत्पादन गरिने समूहका सचिव गोपीराम खड्काले बताउनुभयो ।
समूहको पहिलो उत्पादन स्थानीय पोखरा बजार, बाफिकोट नेटाबजार, छिनखेतबजार, रुकुमकोटबजार, सदरमुकाम खलङ्गालगायतका बजारमा बिक्री- वितरण हुने गरेकोे छ ।

रुकुममा पहिलोपटक एमएड पढाइ

१९ साउन काठमाडौं । सदरमुकाम खलङ्गास्थित खलङ्गा बहुमुखी क्याम्पसमा यसै शैक्षिकसत्रदेखि स्नातकोत्तरतहमा पढाइ हुने भएको छ । त्रिभुवन विश्वविद्यालयले उक्त क्याम्पसमा शिक्षाशास्त्रमा स्नातकोत्तरतहको पाठँक्रम अध्यापनको अनुमति दिएको क्याम्पसका निमित्तप्रमुख हरिविष्णु ओलीले जानकारी दिए ।
रुकुममा पहिलोपटक स्नातकोत्तरतहको पढाइ हुने भएपछि छिमेकी जिल्ला जाजरकोट बाग्लुङ डोल्पा र सल्ल्यानका विद्यार्थीलाई सजिलो भएको उनले बताए । यसअघि उच्चशिक्षाका लागि यस भेकका विद्यार्थी नेपालगन्ज सुर्खेत पोखरा र राजधानी जान बाध्य थिए ।

रुकुममा पहिलो पटक स्र्यापू पर्यटन महोत्सव २०६७ को आयोजना हुने

रुकुममा पहिलो पटक स्र्यापू पर्यटन महोत्सव २०६७ को आयोजना हुने भएको छ । असोज ११ गते विश्व पर्यटन दिवसको अवसर पारेर रुकुममा असोज ११ देखि १५ सम्म महोत्सव आयोजना गरिनेछ ।
राजधानीमा बिहिबार आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा स्र्यापू पर्यटन महोत्सवका संयोजक तथा सभासद् जुन कुमारी रोकाले महोत्सवमा रुकुम जिल्लामा रहेका लोपोन्मुख जडीबुटी यार्सागुम्बा, पाँचऔले, कटुकी लगायतका जडीबुटीका स्टलहरु राखिने जानकारी दिनुभयो ।
उहाँका अनुसार महोत्सवका लागि करिब ६४ लाख ४६ रुपैया खर्च हुनेछ । महोत्सवमा पाँच सय विदेशी पर्यटकलाई पनि भित्राउने लक्ष्य रहेको संयोजक रोकाले बताउनुभयो । महोत्सवमा स्थानिय उत्पादन र जडीबुटीका गरी ५० वटा स्टलहरु राखिने छ । साथै रुकुमको सास्कृतिक प्रस्तुतिहरु पनि देखाइने छ ।

रुकुममा पहिलोपटक महोत्सव

रुकुम, श्रावण २८ २०६७ ०४:३९ - रुकुममा पहिलोपटक नेपाल पर्यटन बोर्डको सहयोगमा स्यार्पु पर्यटक महोत्सव हुने भएको छ । जिल्लाको बाँफीकोटामास्थित स्यार्पुतालमा असोज ११ देखि १५ गतेसम्म हुने भएको छ ।
कार्यक्रम संयोजक चन्द्रबहादुर डाँगीका अनुसार जिल्लाको पर्यटन प्रवर्द्धन गर्ने महोत्सब उद्धेश्य रहेको छ । करिब साढे दुई किलोमिटर क्षेत्रमा फैलिएको स्पार्पुताल किनारामा जिल्लाको सांस्कृति झाँकी, खेलकूद प्रतियोगिता, व्यापारिक स्टल राखिने डाँगीले जानकारी दिएका छन् ।
महोत्सबमा जिल्लाका ४३ गाविसका बासिन्दालाई सहभागी हुने आयोजकले जनाएका छन् ।
source: kantipur

रुकुम पनि अब झिलिमिली हुने

लघुजलविद्युत्, सौर्य घरेलु प्रणालीबाट विद्युतीकरण गरी २ वर्षभित्र रुकुमलाई उज्यालो बनाउने लक्ष्यका साथ सञ्चालन गर्न लागिएको रुकुम उज्यालो कार्यक्रमले आगामी भदौदेखि तीव्रता पाउने भएको छ ।
कार्यक्रमअन्तर्गत रुकुममा ६ वटा लघुजलविद्युत् योजनाको काम भदौदेखि सुरु गर्न लागिएको जिल्ला ऊर्जा तथा वातावरण शाखाले जनाएको छ । सो कार्यक्रमअन्तर्गत रुकुममा ११७ वटा योजनाको सर्भे भएको छ भने ५९ वटा योजना जिल्ला जलस्रोत समितिमा दर्ता भएका छन् । तीमध्ये जाङको घुमि्रघाट, हुकामको तामागाढ, मैकोटको खुम्नाखोला, काक्रीको लुकुम, मोरावाङको क्याङ्सी र चुनवाङको चुनवाङ खोलामा भदौदेखि योजना निर्माण सुरु हुने भएको छ ।

मातृशिशु मृत्युदर घट्दो

नेपाल होराइजन्स् संवाददाता
६ साउन– काठमाडौँ ।
परिवार नियोजन कार्यक्रम प्रभावकारी ढङ्गले देशव्यापीरूपमा लागु भएपछि मातृशिशु मृत्युदर क्रमिकरूपमा घट्दै गएको पाइएको छ । सुरक्षित मातृत्व सञ्जाल महासङ्घले देशव्यापीरूपमा मातृ सुरक्षा कार्यक्रम सञ्चालन गरेपछि मातृशिशु मृत्युदर घटेको दाबी गरेको हो ।
महासङ्घले आयोजना गरेको आठदिने मातृत्व प्रशिक्षक तालिमको समापनका अवसरमा महासङ्घका उपाध्यक्ष सूर्यकुमारी श्रेष्ठले मातृशिशु मृत्युदर कम गर्नका लागि रुकुम, रोल्पा, सल्ल्यान, प्युठान र दाङमा स्वास्थ्य केन्द्र भवन निर्माण गरेको जानकारी दिनुभयो ।
परिवार स्वास्थ्य महासङ्घका निर्देशक नरेशप्रताप केसीले देशव्यापीरूपमा परिवार नियोजनका अस्थायी तथा स्थायी साधन पुगेको जानकारी दिँदै मातृशिशु मृत्युदर घटाउन सुत्केरी यातायात खर्च एकहजार रूपैयाँलाई बढाउन सके मातृशिशु मृत्युदर घटने दाबी गर्नुभयो ।

सल्ले विमानस्थलमा अनिश्चितकालीन उडान बन्द

रासस
रुकुम, अषाढ १७ - सल्ले विमानस्थलबाट हुने हवाइ सेवा अर्को सूचना नआएसम्म अनिश्चितकालीन सेवा बन्द भएको छ ।
नेपाल वायुसेवा निगम रुकुमले सूचना प्रकाशन गरी यस्तो जानकारी दिएको हो ।
निगमका अनुसार टावरमा टावर अपरेटर नभएकाले सेवा बन्द भएको बताइएको छ । उता सेवाग्राहीले भने निगम रुकुमका कार्यालय प्रमुखको बदमासीका कारण हवाइ यातायात अनिश्चितकालका लागि अवरुद्ध भएको आरोप लगाएका छन् ।
मुखिया रमेश पोखरेललाई निमित्त कार्यालय प्रमुख बनाई त्यस कार्यालयका प्रमुख अमरदीप राई घर बिदामा बसेपछि अस्तव्यस्त भएको कार्यालयले हवाइ सेवा सञ्चालन गर्न नसकेको समेत खुल्न आएको छ ।

परिवारै बगाएपछि बालिका एक्लै

नेपालगन्ज, साउन ६- गाउँमा दुखजिलो गरेर भए पनि छोरीलाई पढाउन सहरमा राखेका थिए डोल्पा, ल्हाँ गाविस- ५ करबगार्डका लालबहादुर रोकायाले। रोकाया परिवारलाई शनिबार राति साउने संक्रान्ति मनाएर सुत्न लाग्दा बाढीले बगाएपछि ती बालिकाको बिचल्ली भएको छ।

गाउँमा दुई-चार हजार रुपैयाँ जोगाड गरेर रोकायाले छोरी प्रतिभालाई नेपालगन्ज राझास्थित मुनतारा बोर्डिङ स्कुलमा पढाएका थिए। रोकायाका दुई छोरा भने गाउँकै स्कुल पढ्थे। छोरीलाई रुकुम चौरजहारीसम्म काँधमा बोकी जहाज चढाएर नेपालगन्ज पठाएका थिए। जहाज चढ्ने बेला साली र छोरीको हातमा पाँच/पाँच सय रुपैयाँ राखिदिँदै भनेका थिए, ‘राम्ररी पढ्नू।' बाढीले लगेको अघिल्लो दिनमात्र आमा मनकलाले फोनमा सम्झाएकी थिइन्, ‘बर्खाको भलले हाम्लाई झन्डै लगेन। तँ राम्रोसँग पढ्नू। अन्टीले भनेको मान्नू। पढिस् भने जे भन्छेस्, त्यै गर्दिम्ला।' प्रतिभा नेपालगन्जमै कक्षा ८ मा पढ्ने सानीआमा विष्णुकुमारी बोहरासँग बस्छिन्। साउने संक्रान्तिको रात बाढीले रोकाया दम्पती, बुबाआमा, नाबालक दुई छोरा, दुई वर्षकी काखे छोरी, बहिनी र ज्वाइँलाई बगाएको थियो।

दिनभरि घरअगाडिको खोलाले बगाएर ल्याएको माछा खाँदै उनीहरूले संक्रान्ति मनाएका थिए। परिवारै गुमेको थाहा नपाएकी प्रतिभाले अचम्मलाग्दा काम गर्न थालेको विष्णु बताउँछिन्। ‘सबै बितेकै रात उसले सुतेको बेला मलाई लात्तीले हानी, पछि उठ्दा नराम्रो सपना देखेँ भन्थी,' उनले बुधबार नागरिकसँग भनिन्, ‘आज बिहानै उठेर देउतालाई सेतो फूल चढाई, झिलिमिली बत्ती बाली। घरमा बुबाआमालाई फोन गरौं, भलले बगायो कि भन्छे।' एलकेजीकी प्रतिभालाई परिवारै बाढीले बगाएको थाहा दिइएको छैन। आफैं शोकमा डुबे पनि प्रतिभालाई अल्मल्याउन विष्णु आँसु लुकाउँछिन्, ‘रोऊँ भने थाहा पाउँछे भन्ने डर लाग्छ। नरोऊँ मन थाम्नै गाह्रो।'

यार्चागुम्बु नभेटेर रित्तो हात फर्के

यार्चागुम्बु सङ्कलन गर्न हिमालतिर गएका रुकुमेली यसपटक रित्तो हात घर फर्केका छन् । यार्चागुम्बु टिप्न हिमाली भेकतिर गएका ४० हजारभन्दा बढी रुकुमेली यार्चागुम्बु नभेटेर रित्तो हात फर्केका छन् ।
जिल्लाको मैकोटस्थित वुकिपाटन, चित्रेपाटन, जङ्लालगायत स्थानमा यार्चागुम्बु पाइन्छन् । जिल्लाका उत्तरी र पूर्वी एकदर्जन गाउँ विकास समितिका बासिन्दाको आयआर्जनको स्रोत नै यार्चागुम्बु हो ।
Source:dcnepal.com

मालपोत कार्यालयमा दिनहुँ सेवा ग्राहीहरुको भीड बढेपछि काममा ढिलाई

मालपोत कार्यालयमा दिनहुँ सेवा ग्राहीहरुको भीड बढेपछि काममा ढिलाई हुन थालेको छ। रुकुम जिल्लाका चार गाविसमा रहेका त्रिचालिस मोठहरुमा चार जना कर्मचारीले मात्र काम गर्ने हुँदा काममा ढिलाई भएको जिल्ला मालपोत कार्यालयले जनाएको छ। मालपोत कार्यालयमा दिनहुँ सय भन्दा बढी सेवाग्राही आएपनि वीस–पच्चिस जनाको मात्र काम हुने गरेको छ। गत वर्ष भन्दा यस वर्ष सेवाग्राही दोव्वर भएको र कर्मचारी कम भएकाले काममा वाधा भएको मालपोत कार्यालयले जनाएको छ। विगत द्धन्द्धका वेला काम गर्न नपाएका सेवाग्राही शान्ति वहाली भएपछि मालपोत धाउन थालेका छन्।
Source:AvenueTV

तालमा डुवेर विद्यार्थीको मृत्यु

रुकुम,१४ असार
जिल्लाको रुकुमकोटस्थित कमलतालमा डुबेर एक विद्यार्थीको मृत्यु भएको छ । रुकुमकोटमा संचालित राष्ट्रपति कप रनिङ शिल्ड प्रतियोगितामा भाग लिन गएका एक विद्यार्थीको सोमवार तालमा डुवेर मृत्यु भएको हो । सोमबार दिउसको गर्मिको समयमा पौडी खेल्न गएका बिकको पौडी खेल्दै गर्दा उनको डुबेर मूत्यु भएको हो ।
जनकल्याण उच्च माध्यमिक विद्यालय पिपलमा कक्षा ९ मा अध्ययनरत १५ बर्षिय प्रेमप्रकाश विकको तालमा डुवेर मृत्यु भएको राजधानी सहकर्मी लक्षमण केसीले जनाएका छन् ।
Source: Rajadhani Daily

रुकुमका गाउगाउमा इमेल इन्टरनेट

रुकुम । सूचना प्रविधिको उत्कृष्ट माध्यम इमेल इन्टरनेट सेवा रुकुमको गाउँहरुमा पनि विस्तार हुन थालेको छ । रुकुमको सदरमुकाममा मात्र नभएर गाँउ-गाँउमा समेत केही समय अघि दुरसंचार कार्यालय रुकुमले सिडिएमए फोन वितरण गरेपछि टेलिफोनको लागि घण्टौँ लाईन बस्नुपर्ने बाध्यता टरेको महशुस रुकुमेलीहरुले गर्न थालेका छन्, तरपनि सिडिएमए फोनमा नेर्टवर्कको पर्याप्तता नभएको उपभोक्ताहरुको गुनासो छ ।
एकवर्षघि रुकुम सदरमुकाम मुसीकोटमा स्थापना भएको ग्रामीण सुचना केन्द्र रुकुमले जिल्लाको छिवाङ गाविसमा अहिले इमेल सेवा सुरु गराएको हो । सिआईटी नेपालको सहयोगमा महेन्द्र उमावि छिवाङ चौतारामा ११ वटा कम्प्यूटर लगायतका सामाग्री सहित इन्टरनेट सेवा सुरु भएको छ । विद्यालयमा इन्टरनेट सेवा सुरु हुँदा विद्यालयका विद्यार्थी र स्थानीयवासी सवैलाई सजिलो भएको प्राचार्य नन्दराम खड्काले बताए । खड्काले भने अहिले विदेश गएकाहरुलाई नेटफोन मार्फ सस्तो कलमा फोन गर्न पाउँदा स्थानीय वासिहरु हषिर्त भएका छन् । अव देखि ६ कक्षा देखि १० कक्षा सम्म्ामा कम्पुटर शिक्षा लागु गरिने विद्यालयले बताएको छ ।
त्यस्तै बाँफिकोट गाविसमा रहेको विरेन्द्र उमाविमा पनि सामान पुगिसकेको र जोड्न मात्र बाँकि रहेको सिआईटी रुकुमले जनाएको छ । अव केही समयपछि त्यसको प्रभावकारिता अध्ययन गरी जिल्लाका अन्य गाविसमा समेत इमेल इन्टरनेट सेवा संचालन हुने संचारको क्षेत्रमा कार्यरत संस्थाहरुले जनाएका छन् । ग्रामीण सूचना केन्द्र रुकुमका प्रवन्धक पुष्प श्रेष्ठले भने -"यसै वर्षभत्रमा जिल्लाको कुनाकुनामा सो सेवा पुर्‍याउने योजना बनाएका छौँ ।"
हाल सूचना प्रविधी केन्द्र -सिआईटी) नेपालको रुकुम शाखाले इमेल इन्टरनेटको स्थापना गरेपछि रुकुमको संचार क्षेत्रमा थप रौनकता छाएको छ । विशेष गरी सञ्चारकर्मीहरुका लागि उत्कृष्ट साधन मानिने यो साधन ख्क्ब्त् प्रविधिबाट संचालनमा ल्याईएको छ । सो इन्टरनेट सेवा तार रहित नेर्टवर्कको माध्यमबाट रुकुम जिल्लामा रहेका विभिन्न सरकारी तथा गैर सरकारी कार्यालयमा जडान गरिएको सिआईटी रुकुमक प्रवन्धक श्रेष्ठले जानकारी दिए । दैनिक २४ घण्टाको मासिक १००००।-, दैनिक विहान ९ बजेदेखी साँझ ५ः०० बजेसम्म कार्यालय समय मासिक ८००० र दैनिक साँझ २ घण्टाको मासिक २ हजारको हिसावले दररेट कायम गरिएको सो कार्यालयले जानकारी दिएको छ । राष्ट्रिय तथा अन्तर्रर्ााट्रय गतिविधीहरु तुरुन्त जानकारी पाउने माध्यमको रुपमा स्थापित सो सेवा रुकुमेलीहरुका लागि नयाँ सौगात बनेको छ । सिआईटी रुकुम र ग्रामिण सुचना केन्द्र रुकुम गरि हाल रुकुममा २ वटा साइवर संचालनमा आएका छन् । तर पनि ग्रामीण सूचना केन्द्रले सूचना आदानप्रदान गर्ने स्वच्छ सेवा प्रदायक संस्थाको रुपमा आफुलाई स्थापित गर्न चाहेको र यस केन्द्रलाई साइवरका रुपमा नहर्ेन आग्रह गरिरहेको सिआईटी रुकुमका गोरख जोशीले बताए । अन्य साइवर जस्तो अनावश्यक वेवर्साईटहरुको प्रयोग नहुने पनि केन्दले जनाएको छ । कम्प्यूटर सीमित मात्रामा भएकोले पनि अनावश्यक बस्ने समय नभएको पनि केन्दका प्रवन्धक श्रेष्ठ बताए । दर्ुगम जिल्ला भएको र कम्प्यूटर सिकेकाहरुको संख्यामा कमी र आर्थिक विपन्नता त्यसमा पनि महंगो शुल्क तिर्नुपर्ने भएकोले रुकुमेलीहरुको अर्को समस्या रहेको विश्लेषकहरुको धारणा रहेको छ ।
साइवर केन्दं्रले प्रतिघण्टा रु ४० का दरले इन्टरनेटको शुल्क कायम गरेका छन् भने ग्रामीण सूचना केन्द्रले प्रतिघण्टा रु. ३० का दररेट कायम गरेको छ । सिस्ने इन्टरनेट र्सर्भिसले पनि तुरुन्तै लाइन विस्तार गर्ने बताएको छ ।
सिआईटी रुकुमले कनेक्सन विस्तारको साथै रुकुमको वेवर्साईट तत्कालै खोल्ने जानकारी दिएको छ । सिआइटी रुकुमका प्रबन्धक पुष्प श्रेष्ठका अनुसार, "सरकारको नारा हातहातमा मोबाईल, घरघरमा इन्टरनेट" लाई यस संस्थाले पुरा गर्ने योजना रहेको छ । इमेल इन्टरनेटको सुविधा उपभोगका लागि अभ्यासरत रुकुमेलीहरुले विगतका ति समस्या विर्सन थालिसकेका छन् ।
गत वर्षो फागुन १२ गतेदेखी नेपाल टेलिकमले जिल्लामा पहिलो पटक नमस्ते मोबाइलको प्रिपेड सिम वितरण गरेको थियो । संचार क्षेत्रमा भएको त्रि्र विकासप्रति खुसी व्यक्त गर्दै स्थानीयबासी शिव डाँगी भन्छन ,-"टेलिफोन गर्दा २/३ दिन लाईन बसेको सम्झदा सपना जस्तो लाग्न थालिसक्यो ।" नेपाल टेलिकमले हाल पनि सिडिएमए स्काई मोबाईलको सिम पनि वितरण भैरहेको दुरसंचार कार्यालय रुकुमले जनाएको छ । यसै सर्न्दर्भलाई जोड्दै स्थानीय पत्रकार बालकृष्ण शर्मा भन्छन"यस इमेल सेवाले हामीहरुलाई समाचार स्रप्रेषणमा भरपर्दो र सहज बनाएको छ ।"
Source : लक्ष्मण के सी